لیکوال: مروان بیشاره، د الجزیری مشر سیاسی تØÙ„یلګر
مارچ ۲۰۱۱،۱۵
Ú©Ù‡ یوه خوا عربان په دیکتاتورانو بری مومی، بله خوا امریکا په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©ÛŒ له جدی او شرمونکی ماتی سره مخامخ دی.
په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©ÛŒ روانی جګړی او په عربی ملکونو Ú©ÛŒ روان اوښتونونه او دی ټولو ته د اوباما کمزوری عکس العمل د امریکا او د ولسمشر څیره نوره هم تته او Ú©Ù… رنګه کړیدی.
ددی سربیره Ú†ÛŒ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©ÛŒ یو ایتلا٠جنګیږي، Ú…Ùˆ اړخیزه ستراتیژی تطبیقیږي، بیلیونونه ډالر مصرÙیږي، او د زرګونو عسکرو شتون په دغه ملک Ú©ÛŒ یو نډوخر جوړ کړی، امریکا په دی ندی توانیدلی Ú†ÛŒ د خپلی جګړی ته یو با عزته پای ومومی او یا یی لمن په منطقی ډول راټوله Ú©Ú“ÙŠ.
اوسنی راپورونه د جنګ له میدانه په دوه ډوله دي: یو اړخ د جګړی په پلوی دی او ویل کیږی Ú†ÛŒ جګړه په ÚšÙ‡ ډول مخته ÚÛŒ او بله خوا بیا قواوی له Úینو سیمو ÚØ§Ù† وباسی او دا وتل تخنیکی بولی، د امریکایی عسکرو د ستړتیا په اړه غږیږي، اوسنی وتل او یا په Úینو نورو ÚØ§ÛŒÙˆÙ†Ùˆ Ú©ÛŒ دقواوو ÚØ§ÛŒ پر ÚØ§ÛŒ کول به نه طالب ته ماتی ورکړی او نه به هم طالب په دی مجبور Ú©Ú“ÙŠ Ú†ÛŒ د خبرو میز ته کیني.
زه یو مثال وړاندی کوم او هغه د امریکایانو اوسنی وتل دي د پیچ له دری څخه. امریکایانو وتل د پیچ له دری څخه د هغوی تخنیکه وتنه وبلل شوه او موخه یی دا وه Ú†ÛŒ دوی به په هغو ÚØ§ÛŒÙˆÙ†Ùˆ Ú©ÛŒ ÚØ§ÛŒ Ù¾Ø±ÚØ§ÛŒ کیږی چیری Ú†ÛŒ دوی به د ملکی ÙˆÚ«Ú“Ùˆ څخه Ø¯ÙØ§Ø¹ کوي او دهغوی ساتنه به کوي او یا چیری Ú†ÛŒ دوی ته اړتیا لیدل کیږي.
خو همدغو غربی رسنیو بیا مخکی Ú…Ùˆ ÚÙ„ÛŒ د اخبره Ú©Ú“ÛŒ Ú†ÛŒ دپیچ دره ورته اړینه دی او دغه سیمه یی یوه ستراتیجکه نقطه بللی او ددی نقطی په ساتلو یی سلګونو عسکر قربانی Ú©Ú“ÙŠ.
متوجه اوسی Ú†ÛŒ امریکایی اداری ته نږدی کسان او تØÙ„یلګر بیا دا خبری نه مني. دوی بیا دخپلی نوی ټکنالوژی خبری Ú©ÙˆÛŒ او خپل غره توب ښیی او وایی: طالبان مو زخت زیات Ù…Ú“Ù‡ Ú©Ú“ÙŠØŒ دوی مو له خپلو مرکزونو شړلي، د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú…Ù‡ Û´Û°Û° والسوالی ارامی دی هغه هم پداسی ØØ§Ù„ Ú©ÛŒ Ú†ÛŒ په Úینو باندی یی طالبان ØÚ©ÙˆÙ…ت کوي. طالبان بیا ماته نه مني، جنګ او ØÙ…Ù„ÛŒ یی زیاتیږي او هغه هم په هغو سیمو Ú©ÛŒ چیری Ú†ÛŒ امریکا خپل عسکر او قوتونه زیات کړیدي.
کومه کامیابی؟
ډیرو ته به د امریکی د پخواني Ø¯ÙØ§Ø¹ وزیر دعوی به یاد وي Ú†ÛŒ ویل یی Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د نن سبا په اندازه په Û²Û°Û°Û³ کال Ú©ÛŒ ارام او ÚšÙ‡ وو. امریکایانو خپله جنګی ستراتیژی بدله Ú©Ú“ÛŒ وه او ټول Ù‡Ú…Ù‡ یی داوه Ú†ÛŒ په بیا رغاونه پروسه Ú©ÛŒ ÚØ§Ù†ÙˆÙ†Ù‡ دخیل وښیی.
خو طالبانو په مکرر ډول په دولتی، نړیوالو اورګانونو، او دامریکایانو په مرکزونو ØÙ…Ù„ÛŒ کړیدي. دوه کاله وروسته بیا امریکا تر ټولو بد کال درلوده.
دجګړی پنډتان اوس هم اقرار نه کوي او منکر دي. امریکا اوس د Ù…Ú© کرسټل او پټریس د ماغزو طرØÙ‡ شوی ستراتیژی په اړه Ú…Ù‡ نه وایی.
دوی اوس د شپی خپل سری عملیات کوي، خلک تروروی، ÚØ§Ù†Ú«Ú“ÛŒ عملیات ترسره کوي. دی ټولو ØØ§Ù„اتو ملک یو ډول Ùلج کړیدی.
تیره اونی د امریکایی هیلکوپټر په ØÙ…له Ú©ÛŒ د نهو ÙˆÚ“Ùˆ وژنه- د ټولو عمرونه د Û±Û² څخه لاندی وو- د امریکا د ÙˆØØ´ÛŒØ§Ù†Ù‡ ØÙ…لو یو بل ژوندی مثال دی.
دا پیښی د جنګ، جګړی په پلیتوب اغیزه کوي. برعلاوه، دغه ډول ØØ§Ù„ات د امریکی او دهغی د انډیوالانو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙØ§ØµÙ„Ù‡ ایجاده ÙˆÛŒ.
ولسمشر کرزی د کونړ دپیښی په اړه دامریکی بښنه ونه منله. د Ø§ÙØºØ§Ù† Úواکونو تربیه او تعلیم او دهغوی استخدام هم په ÚšÙ‡ ډول روان ندی. او Úینی بیا ØØªÛŒ Ø§ÙØºØ§Ù† Úواکونو ته واک سپارل هم رده وي.
بله خوا دامریکی او پاکستان ډیپلوماټیکی اړیکی وروسته له هغی سړی شویدي په کومه ÙˆØ±Ú Ú†ÛŒ د سی.ای. ای جاسوس د دوو پاکستانیانو د وژلو په تور ونیول شو. نوموړی جاسوس دیپلوماتیک مصونیت هم لري. د ای.اس.ای او سي. ای.ای ØªØ±Ù…Ù†Ú Ù‡Ù…ØºÚ–ÛŒ هم له منÚÙ‡ تللی.
پاکستانی استخبارات او ÙÙˆÚ Ø¯ امریکی له ستراتیجیو سره مخال٠دي. دوی دواړه پدی باور دي Ú†ÛŒ د امریکی شتون او ستراتیجی به هندوستان او Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† پیاوړي او برعکس به ددوی ملک بی ثباته Ú©Ú“ÙŠ او هغه هم ددوی په قیمت.
امریکا کوم انتخاب نه لري:
Ø¯Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت ناتوانی Ú†ÛŒ ÚšÙ‡ ØÚ©ÙˆÙ…ت داری او امنیت په ملک Ú©ÛŒ پلی Ú©Ú“ÙŠ او بله خوا د امریکایی اداری ناتوانی په دی Ú©ÛŒ Ú†ÛŒ د طالبانو Úواک او واک پای ته ورسوي ددی سبب کیږی Ú†ÛŒ داوسنی جنګ په اړه سړی کومه ÚšÙ‡ پیشبینی نشي کولای.
لا تراوسه مالومه ندی چی طالبانو سره اوسنی پټی خبری به کوم جدي اړخ خپل کړي او کنه؟ اخری طالب قوماندان هم یو مټاکه راخوت. نوموړی د کوټی یو دوکاندار وو چی د کوم لوړ پوړی طالب قوماندان ګومان پری شوی وو.
Ú©Ù‡ طالبان بیا هم ØØ§Ø¶Ø± Ø´ÛŒ او دا ومني Ú†ÛŒ د کرزی او اوباما له نماینده ګانو سره خبری کوي، نو بیا امریکی ولی دا لس کاله ددوی خلا٠جنګ ÙˆÚ©Ú“ او یا دا به دمنلو وي Ú†ÛŒ دا لس کلن جنګ دهمدی لپاره وو Ú†ÛŒ طالبان بیا واک ته ورسیږي؟
دهیلری کلنټن خبری هم خپل وزن لري: له یو داسی دښمن سره Ù„Ú©Ù‡ طالب Ú†ÛŒ دومره ظالم دی څومره Ú†ÛŒ Ùکر کیږي خبری بی خونده او غیر Ù…ØØ§Ù„ ښکاری. خو د سولی لپاره دا خبری بیا لازمی او اړینی دي.
له ØÙ‚ایقو سره مخامخیدل:
یواÚینی ØÙ‚یقت Ú†ÛŒ زمونږ ټولو په مخ Ú©ÛŒ دی هغه دادی Ú†ÛŒ امریکا ونشو کولای په یوی بی وسلی او بی ټکنالوجی Ú‰Ù„ÛŒ خپل ټول او پراخ بری ومومي. امریکی لس کاله جنګ ÙˆÚ©Ú“ او نتیجه هم هیڅ. امریکا مخکی له دی Ú†ÛŒ د جنګ نتیجه ګیري وشي، ماته دی.
دا ماتی په خپل سری عملیاتو او د بلیونونو ډالرو په ضایع کیدو نه جبران کیږي.
څومره Ú†ÛŒ زر د اوباما اداره په خپلی کمبختی پوی شي، نو په هماغه اندازه به یی د ØªÙ„ÙØ§ØªÙˆ اندازه کمه شي. دملګرو ملتونو تر مشری لاندی دی یو نړیوال Ú©Ø§Ù†ÙØ±Ø§Ù†Ø³ را وغواړي تر Ú…Ùˆ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په اړه یوه جدی Ùیصله ÙˆÚ©Ú“ÙŠ نو په هماغه اندازه به امریکا د ÙˆÚ“Ùˆ یوه پوزه ÚØ§Ù† ته کیږدي.
مالومه ندی Ú†ÛŒ سړی ووایی وایی Ú†ÛŒ امریکا به دجګړی Ø¯ÙØªØÛŒ او Ú©Ù‡ د ناکامی اعلان کوي، خو یوه خبره مالومه دی Ú†ÛŒ څومره ستا داونیو جنګ اوږدیږي، په هماغه اندازه به ته کمزوری کیږی.
خپله لیکنه به د امریکی داوسنی Ø¯ÙØ§Ø¹ وزیر رابرټ ګیټس په دی خبره Ú†ÛŒ د روان کال د ÙØ±ÙˆØ±ÛŒ په پای Ú©ÛŒ یی کړیدی را لنډه Ú©Ú“Ùˆ: د امریکی هر راتلونکی Ø¯ÙØ§Ø¹ وزیر ته دا په کار دی Ú†ÛŒ ولسمشر ته، اسیا، Ø§ÙØ±ÛŒÙ‚ا او یا منÚÙ†ÛŒ Ø®ØªÛŒÚ ØªÙ‡ د لوی ÙÙˆÚ Ø¯ لیږلو په اړه دمشوری مخکی خپل دسر معاینه ÙˆÚ©Ú“ÙŠ.