سرچینه : veteranstoday
لیکنه: Øنان Øبیبزی
ژباړه : لیمه غÙوري
د ویټرنز ورÚپاڼی یاداښت: (په اÙغانستان Ú©ÛŒ د ملګرو ملتونو سیاسی دÙتر یوناما په مزاره شریÙÙ‡ Ú©ÛŒ وروسته له هغه خپل دÙتر وتړی Ú†ÛŒ د روانی میاشتی په پیل Ú©ÛŒ د جنګ Úپلی هیواد په دغه ارام ښار Ú©ÛŒ ÛŒÛ Ù¾Ø± دÙتر د لاریون کوونکو لخوا برید وشو او Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ یی اووه کارکونکی ووژل شول.
د پیښی په اړه پلټونکی Ú‰Ù„ÛŒ تÛره Ø§ÙˆÙ†Û Ø±ÙˆÚšØ§Ù†Ù‡ Ú©Ú“Ù‡ Ú†ÛŒ پر یوناما باندی د برید ترشا د ایران په ګډون د Úینو ګاونډیو هیوادونو لاس وو. دلته Øنان Øبیبزی د مزاری شریÙÛŒ سیاسی Øالت څیړلی دی:)
بلخ د اÙغانستان یو ستراتیژیک ولایت دی Ú†ÛŒ د ازبکستان د پولی پر اوږدو پروت دی، دغه ولایت د لویی ترانزیټی لاری لپاره هغه ور دی Ú†ÛŒ مرکزی اسیایی هیوادونه له سهیلی هغو سره نښلوی، او د هیرتان Ú©ÙˆÚ†Ù†ÛŒ ښارګوټی بیا دغه ولایت د هغو سیمو سره تړی Ú†ÛŒ د Ø±ÙˆØ³ÛŒÛ ØªØ± مخامخ اغیز لاندی دی.
ددغه ولایت مرکز مزارشری٠،د Ø³ÙˆØ¯Ø§Ú«Ø±Û Ø§Ùˆ تجارت ښار دی ،دهغه چا لپاره مهمه اقتصادي سرچینه Ú«Ú¼Ù„ کیږي Ú†Û Ø¯Ø¨Ù„Ø® ولایت کنټرولي.
د۲۰۰۴ Ø±Ø§Ù‡ÛŒØ³Û ØŒØ¯ شمالی ټلوالی پیژندل سوی جنګسالار عطا Ù…Øمد نور، دمزار شری٠ښار کنټرولوي، او له ولسمشر کرزي سره د ژورو مخالÙتنو سره سره ددغه ولایت Ú†Ø§Ø±Û Ù¾Ø± مخ بیايي.
سره له Ø¯Û Ú†ÛŒ د اÙغانستان اساسی قانون دولتی چارواکو ته په ولسمشریزو او پارلمانی ټاکنو Ú©ÛŒ د نظر څرګندولو اجازه نه ورکوی، خو د برØاله والي په توګه په Û²Û°Û°Û¹ کال Ú©ÛŒ هغه د ولسمشر کرزی د Ú©Ø§Ù†Ø¯ÛŒØ¯Ø§ØªÙˆØ±Û Ù…Ø®Ø§Ù„Ùت ÙˆÚ©Ú“ÛŒ او دهغه د سیال عبدالله عبدالله په ملاتړ یی ټاکنیز کمپاین په لاره واچوی.
په داسی Øال Ú©ÛŒ Ú†ÛŒ کرزی د نموړی Ø¯Ø±ÛŒÚ Ø®ÙˆÚš نسو او په Ùساد یی تورن Ú©Ú“ خو Ù…Øمد نور بیا هم پر خپل Úای پاته سو. خپل Úان يي د شمال د غیري پښتنود ملاتړ Ù¾ÙˆØ±Û ÙˆØªØ§Ú“Ù‡ ØŒ او کرزی د خپل Úان په پرتله هغه چا Ù¾ÙˆØ±Û Ù…ØªÚ©ÙŠ سو Ú†Û Ú‰ÙŠØ± نور ته ÙˆÙادار دي.
Ù„Ú©Ù‡ لومړی وزیر قسیم Ùهیم او د Ú©Ø§Ø¨ÛŒÙ†Û Ú‰ÛŒØ±ÛŒ غړی Ú†ÛŒ د عطا Ù…Øمد نور سره په قومی او ګوندی ډول تړاو لری.
عطامØمد نور د مزارشری٠ستراتیژیک ښار د چارو واګو ترلاسه کولو لپاره د Û²Û°Û°Û² څخه تر Û²Û°Û°Û´ کال پوری په دوامداره توګه د شیعه او ازبک ډلو مشرانو سره جګړه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ú†ÛŒ په جریان Ú©ÛŒ یی په سلګونو ولسی ÙˆÚ«Ú“ÛŒ ووژل سول. نموړی په کابل Ú©ÛŒ د خپلو سیاسی ملګرو په زور ازبک جنګسالار رشید دوستم او شیعه جنګسالار Ù…Øمد Ù…Øقق مات او مجبور Ú©Ú“Ù„ Ú†ÛŒ دغه ولایت (بلخ) پریږدی، او د واک ته رسیدلو سره سم یی په دغه ولایت Ú©ÛŒ د ازبک او شیعه لږکیو غړی له دولتی پوسټونو څخه لیری Ú©Ú“Ù„.
Ù…Øمد نور په خټه تاجک او د جمعیت اسلامی ګوند غړی دی. ددغه ګوند مشر تاجک برهاندالدین ربانی دی Ú†ÛŒ د ایران ټایمز ورÚپاڼی په Øواله د روسیی سره Ù†Ú–Ø¯Û Ø§Ú“ÛŒÚ©ÛŒ لری، او باور کیږی Ú†ÛŒ عطامØمد نور هم له روسیی څخه مالی مرسته ترلاسه Ú©ÙˆÛŒ.
په نولسوه اتیایمو کلونو Ú©ÛŒ پر اÙغانستان د شوروی اتØاد د پوÚÛŒ یرغل په جریان Ú©ÛŒ د عطامØمد نور Ú‰Ù„ÛŒ Ú†ÛŒ مشری یی د اØمدشا مسعود پر غاړه وه د روسانو سره اوربندیز لاسیلک Ú©Ú“ØŒ Ú†ÛŒ وروسته یی د وسلو او مالي ملاتړ وکاراوو او له دغه اتØاد سره په Ú«Ú‰Ù‡ ÙŠÛŒ شوروي ضد Ù†ÙˆØ±Û Ú‰Ù„Û ÙˆÚÙ¾Ù„Û ØŒ یو ډول ملکي جګړه Ú†Û Ø¨ÛŒØ§ په نولسوه نیویمو کلونو Ú©ÛŒ د ډاکتر نجیب د کمونیسټ رژیم تر نسکوریدو Ù„Ú– وروسته پراخه Ú©Ú“Ù„ سوه.له هغه Ø±Ø§Ù‡ÛŒØ³Û Ø¯ جمعیت اسلامی ډله له روسانو سره Ù†Ú–Ø¯Û Ù¾Ø§ØªÙ‡ سوه.
روسیه د برهان الدین ربانی د ډلی د هغه هڅو ملاتړ کوی چی په مرکزی اسیایی هیوادونو کی د طالب ډوله سونی اسلام د اغیز مخنیوی کوی.
نن ÙˆØ±Ú Ù…Ø²Ø§Ø±Ù‡ شری٠د عطامØمد نور تر Ù…Ø´Ø±Û Ù„Ø§Ù†Ø¯ÛŒ د روسانو او جمعیت اسلامی ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø§Ú“ÛŒÚ©Ùˆ په پایله Ú©ÛŒ د مسکو د اجنډا په یوه ښار او استخباراتی اډه بدل Ø³ÙˆÛ Ø¯ÛŒ. Ú†ÛŒ په سیمه Ú©ÛŒ د امریکا ګټو ته یو ستر ګواښ کیدلای سی.
کله Ú†ÛŒ د Û²Û°Û°Û± کال په ورستیو Ú©ÛŒ عطامØمد نور د مزارشری٠ښار ته ننوتی، یوه جوړه پوÚÛŒ یونیÙورم یی اغوستی Ùˆ Ú†ÛŒ دده ÛŒÙˆØ§Ø²Ù†Û Ø´ØªÙ…Ù†ÛŒ وه، خو لس کاله وروسته د هغه رنګه تعمیرونه او Ø´ØªÙ…Ù†Û Ø¯ هغه منتقدینو ته ټکان ورکړی دی.
د هغه سره Ù†Ú–Ø¯Û Ú©Ø³Ø§Ù† Ú†ÛŒ پخوا یی هیڅ هم نه درلودل نن د سلګونو زره ډالرو سوداګری Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ د عامو خلکو د انتقاد او پاریدنی لامل ګرÚیدلی دی.
عامه خلک نیوکه Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ په دولتی معاش ددونه ډیرو پیسو ترلاسه کول امکان نلری او پوښتنه Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ دومره Ù¾ÛŒØ³Û Ø¯Ù‡ØºÙˆÛŒ له کومه سوÛØŸ
په مزاره شری٠کی د ایران اغیز:
ایران هم د مزارشری٠له ښار سره ÚØ§Ù†Ú«Ú“Û Ø¹Ù„Ø§Ù‚Ù‡ لری، او ددغه ښار څخه په مرکزی اسیایی هیوادونو Ú©ÛŒ د خپلی اجنډا د خپرولو لپاره کار اخلی. تهران دغه راز په اÙغانستان Ú©Û Ø¯ امریکا د ستراتیژیو او ګټو د Ø¨Û Ø«Ø¨Ø§ØªÙ‡ کولو Ù‡Ú…ÛŒ Ú©ÙˆÛŒ.
ایرانی اجنټان (استخباراتی کسان) په دغه ښار Ú©ÛŒ د کابل په څیر د نقدو پیسو ورکولو څخه کار اخلی. په دغه کار ایران Ù‡Ú…Ù‡ Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ د مزارشری٠او کابل ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ سیاسی لوبغاړو پر میز Úان ته Úای پیداکړی. په هره بیه Ú†Û ÙˆÙŠ ایران Ú©ÙˆÚšÚš Ú©ÙˆÛŒ د اÙغانستان په دغه ستراتیژیک ولایت Ú©ÛŒ امریکایی اغیز Ú©Ù… Ú©Ú“ÛŒ.
پر ولایاتی چارو باندی د مرکزی دولت د اغیز د زیاتوالی په موخه اÙغان پوÚÛŒ Úواکونو ته د سیمیز واک لیږدول هم ښاغلی نور په ویره Ú©ÛŒ اچوی Ú†ÛŒ هسی نه ولسمشر کرزی په دغه ولایت Ú©ÛŒ پښتانه Úای پرÚای Ú©Ú“ÛŒ او دده واک په خطر Ú©ÛŒ ولویږی.
په دغه ولایت Ú©ÛŒ د پولیسو قومندان، د Ù¾ÙˆÚ Û²Û°Û¹ شاهین قول اردو مشر او د استخباراتو ریس پښتانه دی Ú†ÛŒ د ښاغلی نور نه خوښیږي.
Ø¯Ø¯Û ØªØ±Ú…Ù†Ú« ایران او روسیه هم اندیښنه لری Ú†ÛŒ په مزاره شری٠کی د پښتنو واک ښایی ددوی Ú«Ù¼ÛŒ له چلنج سره مخ Ú©Ú“ÛŒ.
د Ú…Ùˆ میاشتو راهیسی عطامØمد نور پر یوناما (په اÙغانستان Ú©ÛŒ د ملګرو ملتونو سیاسی دÙتر) باندی دا Ù†ÛŒÙˆÚ©Û Ú©ÙˆÙ„Û Ú†ÛŒ د چارو په اړه د نموړی سره همږغی نلری. او تر Ø¯Û ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯ÛŒ نموړی په دغه ولایت Ú©Û Ù†Ú“ÛŒÙˆØ§Ù„ÛŒ خیریه Ù…ÙˆØ³Ø³Û Ù¾Ù‡ کار نه کولو تورنی Ú©Ú“ÛŒ ÙˆÛØŒ خو یوناما تل ددغو موسسو څخه دÙاع Ú©Ú“Û.
