د جګړیزوجرایمو رپوټونو یوه امنیتي کاپي په برکسل کې شته

دفرانکفورته  الګمینه څیتونګ ویبپانه       
برلین        :      Û±Û³ Ù€ Û°Û± Ù€ Û²Û°Û±Û²
لیکواله :   فدریکه      بوګه 
 Ú˜Ø¨Ø§Ú“Ù†  : سراج الحق ببرک زی ځدراڼ

د جګړیزوجرایمو رپوټونو یوه امنیتي کاپي په  برکسل کې شته
دافغانستان د بشري حقونو دخپلواک کمیسون  له دندي Ú«ÙˆÚšÙ‡  Ú©Ú“Ù„ شوي کمیشنر  دنادر نادري لخوا یو ډیر پټ او ځانګړي رپوټ د جنګې جرایمو په  هکله چمتو شوي دی . دی مجبور دی  د دغې رپوټ د سانسور یدلو مخه  ونیسي .
نادر نادري هیچ یي خپل تصادف ته پریښي نه دي .Ú©Ù‡ ده ته Ú…Ù‡  ورپیښ هم شي ،هغه Ú…Ù‡ چې افغانستان کې په اساني  سره شوني دي او یا Ú©Ù‡ د ده ځای ناستي پریکړه ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ د دغي چاودیدونکې رپوټ  په  ځینو برخو کې لاسوهنه Ú©Ú“ÙŠØŒ په پای کې به بلاخره هر Ú…Ù‡ له جزیاتو سره روښنايي ته راوستل شي . له همدي کبله نادري  د جنګي جرایمو او ډلیزو وژنواسنادیا لاسوندنو یوه کاپي  په برکسل کې دخپل سیال په یودفترکې ایښودلي  ده.

د دوی نومونه نه شم کولي چې واخلم ،ځکه زه نه غواړم دوی له ستونزو سره مخامخ Ú©Ú“Ù… . نادري د هیواد دبشري حقونو یو Ù¼Ú©Ú“Ù‡  کارپوه دی، ده له دغي دندي څخه ډیره ګټه  پورته Ú©Ú“ÙŠ  هم ده، دی داسي وايي .کله چې ده په تیره اوونۍ کې برلین ته سفر درلود، تر Ú…Ùˆ دی په برلین کې داسپین انستیتیوت  کانفرانس کې برخه واخلي او خبري ÙˆÚ©Ú“ÙŠ . دی تر دې مهاله  په رسمي ډول دافغانستان د بشري حقونو دخپلواک کمیسیون  دکمیشنر  په نده ګمارل شوي  وو. نادري سم نه پوهیږي، چې دی د خپلي کمیشنر ÙŠ دندي څخه Ø´Ú“Ù„ شوي دی او Ú©Ù‡ نه ØŒ دی وايي تر اوسه ده ته په رسمي ډول  خبر ÙˆÚ©Ú“Ù„ شوي نه دی . د کرسمیس څخه مخکې ولسمشر کرزي اعلان وکړو،چې د نادري  کاري موده پای ته رسیدلي ده او نوره  نه اوږدیږي . دوه ورځې مخکې دهیواد ولسمشر دخپلو دوو مرستیالانو او نږدي مشاورینو سره  په یوه خوله شوي وو، چې دغه مزاهم  ګوټنیونکې سړی له خپلي دندي وشړي .  د ده په برخه کې ډیر زور  وازمیل شول .سیمه ایزو رسنیو ولیکل، چې نادري Ú…Ù†Ú«Ù‡  دیوسړی له خوا په کلاشینکووف  وګواښل شو .

دسولې او پخلاینې خبرو اترو سیاست  په وړاندې  ملي ضد ټلواله
له دندي څخه د نادري Ú«ÙˆÚšÙ‡ کیدو خبر په  ناڅاپه توګه رانه غي، نادري له کلونوکلونو څخه دجګړیزو جرایمو،  ډلیزو وژنو او دبشري حقونو څخه سرغړونو په  ډاکومنټو یا لاسوندنو باندي کار کوي ،افغانستان کې  دغه جنګې جرایم د Û±Û¹Û·Û¸ څخه تر Û²Û°Û°Û± کالونو کې تر سره شوي دي . داسي انګیرل کیده چې دډسمبر په میاشت کې د دغي رپوټ پایلي باید رسمآخپري شوي وي

  له سیاسي پلوه دغه رپوټ خورامهم او نندریز ځکه دی،چې په رپوټ کې د حکومت   Ú«Ú¼ شمیر  لوړپوړي چارواکو نومونه  د قاتلینو او مجریمینو په نامه یاد شوي دي . د ساري په ډول د ولسمشر مرستیال محمد قسیم فهیم، دی د ملګروملتونو په یو رپوټ کې چې تر اوسه خپور شوي نه دی ،دی دکابل   په ډلیزووژنواو جنګې جرایمو باندې تورن دی . دا تصادفي  خبره نه ده ،د نادري ځای ناستي  په اړه  د قسیم فهم  د نږدي ملګري په راوستو باندې  خبري کیږي . عبدالکریم خلیلي د هیواد ولسمشر دوهم مرستیال  هم په نویمو کالونو کې په توکمیزو وژنو او جګړیزو جرایمو باندي متهم دی . د ملي اوردو  درستیزوال رشید دستم  په Û²Û°Û°Û± کال کې د طالبانو په جنګې اسیرانو باندي ډلیزي وژنې  او جګړیز جرایم ترسره Ú©Ú“ÙŠ دي .

زه هیله من یم ، چې دغه رپوټ زما ورستي چار وي ، زه پوهیږم ، چې د رپوټ د خپریدو څخه ورسته ،زه د کمیسیون غړي نشم پاتي کیدلي . نادري وايي .
دا کومه نوي خبر Ù‡ نه  ده، چې دغه  کسان دکورنيو جګړو پرمهال  په جنګې جرایمواو دبشري حقونو د سرغړونو باندې  تورن دي . دغه  تورنونه یا اتهامونه په یو ناسم وخت کې یوځل بیا رابرسیره  کیږي . دغه کسان  Ù„Ú©Ù‡ فهم یا دوستم  چې ځانونه  په دیره مینه سره د لږکیو توکمونو مشران معرفي کوي . دوی اوس په یوه سیاسي  فتنه  جوړوونکې دسیسه لاس پوري Ú©Ú“ÙŠ دی . دوی دطالبانو سره د سولېز حل  او دپخلاینې  خبرواتروله Ùˆ جهي  په خلکو کې  ویره خپروي .تر Ú…Ùˆ چې دوی خپل ځانونه  دکرزي حکومت په ځای دیوالترنتیف په څیر وړاندې Ú©Ú“ÙŠ . په دغه ډله کې د دوستم سره د شمالي ټلوالي  دوه نور مشران  د برلین فتنه جوړونکې کنفرانس ته ورغلي وو. دبرلین کنفرانس ته  د کنفرانس غړي نادري  اجازه لرله ،چې  د جګړمارو  او تورنو مشرانو سره  په هوټل کې دګهیځ  چاي ÙˆÚ†ÚšÙŠ . د شمالي ټلوالي مشران د دریو جمهوري غوښتونکې امریکایي سناتورانو په بلنه راغوښتل شوي وو . دغي ناستي کابل او واشنګټن ته  ډیري اندیښني او  زړه بدګې رامنځته Ú©Ú“ÙŠ دی  . ځکه دغه ناسته د کرزي  دحکومت د سولې او پخلاینې سیاست په وړاندي یوه ناسته وه . دوستم  او د ده ملګري تور لګوي ،چې لږکې توکمونه په انذوا کې ساتل کیږي .

دمرمي ضد موټر او نورو امنیتي امتیازاتو پرته
د توکمي لاملونو له امله  دطالبانو سره دسولې او پخلاینې  خبري اتري څخه په شا کیدل ،دغه لار به دغه هیواد سره هیڅ  کومه مرسته ونه Ú©Ú“ÙŠ . نادري دداسي یو سیاست  په وړاندې  ولاړ  دی .
 Ù†Ø§Ø¯Ø±ÙŠ وايي ØŒ Ú©Ù‡ خلک وايي، چې موږ له طالبانو سره سوله نه غواړو، ځکه چې طالبانو په موږ ظلم Ú©Ú“ÙŠ دی . دغه رپوټ به دوی ته په  واضع ډول ثابت  Ú©Ú“ÙŠ ،چې د دوی  دډلو غړو همداسي جنګې جرایم په نور باندې ترسره Ú©Ú“ÙŠ دي . د هغي ټولنې څخه چې طالبان را پاڅیدلي دي ،دوی هم ډیر ظلمونه اوتاوترخوالي ګاللي دي .
په افغانستان کې دغه نورمال او جوتي  خبرې  د بشر د حقونو فعالین د  یو جدي ګواښ سره مخامخ کولي شي .  په Û²Û°Û°Û· کال کې د امریکا د بشري حقونو سازمان هم همداسي یو رپوټ خپور Ú©Ú“ÙŠ وو. په دغه رپوټ کې د مجاهدینو مشرانو څخه نوم اخیستل شوي وو،د مجاهدینو مشرانو د افغان  دبشر د حقونوفعال  غړي ته ډیر بد رد  وویل :
ماته  د حکومت ØŒ دملګروملتو او د ناټو له خوا مالومات راکړل شول ،چې زما نوم د جنګسالارنو،توپکمارو د وژلوپه  لست کې دی . نادري  له خپلي کورني سره دري ورځې د ملګروملتو په یو پټانځاي کې پټ وو. داځل دی باید د مرمي ضد موټر ،د امنیتي ساتونکواو وسایلو څخه پرته  ژوند ÙˆÚ©Ú“ÙŠ . دغه امتیازات  د بشري حقونودکمیسیون  له دندي Ú«ÙˆÚšÙ‡ کیدلو څخه ورسته نور نشته .
ډیري بدي خاطري
په کابل کې دلویدیځ سفارتونو، سفیرانو د بشر دحقونو کارپوه  اوفعال هڅې او د خونړي تور تاریخ په اړه  دمالومات په راټولو کې زړه نا زړه مرسته کوله . دځینو لویدیځوالو  ډیپلوماتانو په اند، ددغي رپوټ دخپرولو سم وخت نه دي . ځکه اوس له طالبانو سره دسولې  خبرو اترو په بهیر کې پرمختګ شوي دی .
نادري بیا په بل  انددی، دی وايي، چې همداوس او په همدي چوکاټ کې دغه رپوټ د سولې اوملي پخلاینې  بهیر لانوره کړندي  کولي شي، دغه رپوټ خلکوته ښيي، چې جنګې جرایم او پر خلکو ظلمونه په  یو توکم او نه  هم په یوه سیمه پوري اړه لري .
تراوسه دا مالومه نه ده ،چې دا رپوټ به کله او Ú…Ù†Ú«Ù‡ ،په کابل اویا  برکسل کې  خپور شي . 
نادري اوس  د لیکلوخپل میز ټولوي اوپلان لري  د افغانستان لپاره دخپلواکه او رني ټاکنو مرکز  فیفا چې ده په کال Û²Û°Û°Ûµ کال بنسټ ایښودلي دی له افغانستانه وباسي . نادري  په دغه برخه کې هم Ú…ÙˆÚ© خوشحاله کولي  نه Ø´ÛŒ . په Û²Û°Û±Û´ کال کې بیا د ولسمشري ټاکنې  ترسره کیږي . کرزي له دغي دفترڅخه په  Û²Û°Û°Û¹ کال  د ولسمشري  د ټاکنو له بهیر څخه ډیره بده خاطره لري  .کله چې دغي دفتر د  ټاکنو په  درغلیو کې مرسته ÙˆÚ©Ú“Ù‡ .
  پای