زموږ د هیواد له Úوان او پیاوړي ژورنالیست، تکړه لیکوال او شاعرښاغلي نذیراØÙ…د سهار سره مرکه
موږ په Ø¯Û Ù…Ø±Ú©Ù‡ Ú©Û Ù‡Ú…Ù‡ Ú©Ú“Û ØŒ له ښاغلي او منلي ليکوال، رسنوال او شاعر سهار سره د يولړ پوښتنو اښتنو له Ù„Ø§Ø±Û Ø¯Ø§Ø³Û Ú…Ù‡ ترلاسه Ú©Ú“ÙˆÚ†Û Ù¾Ù‡ ÚØ§ Ù†Ú¯Ú“ÙŠ ډول د Úوان ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠ Ù¾ÚšØª لپاره هم گټوروي او هم په زړه پورÛ. په Ø¯Û Ù…Ø§Ù†Ø§ Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø§Ú“ÙˆÙ†Ø¯ÙˆÚ‰Ú¯Ø±ÙˆÚ©Û ÙŠÛ Ø§Ø²Ù…Ûښتونه اونوښتونه، بري او Ø¨Ø±ÙŠØ§ÙˆÛ ÚØ§Ù†ØªÙ‡ مخبÛÙ„Ú¯Ù‡ کاندÛ. په Ù¾Ø±Ù…Ø®ØªÙ„Ù„Û Ù†Ú“Û Ú©Û Ø¯ Ù¾ÙˆÙ‡Û Ø§Ùˆ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ Ú‰ÛØ±ÛŒ Ù†ÙˆÙ…ÙˆØ±Û Ø³Ù¼Û Ø¯ Ø¯Û Ø²ÛÚ– نده دي Ú†Û Ù„Ù‡ هماغه Ù„ÙˆÙ…Ú“ÙŠÙˆÙ‡Ø§Ù†Ø¯ÙˆÙ‡Ú…ÙˆÙŠÛ Ø¯ خپل ټاټوبي او لا ان د Ù†Ú“Û Ù¾Ø±Ú©Ú† يو Ú…ÙˆÚ© نوميالي ÚØ§Ù†ØªÙ‡ ايډيال ټاکلی او د هماغه پر پلونو ÙŠÛ Ù¾Ù„ اÛÚšÛŒ دی.
تر کوم بريده Ú†Û Ø¯ گران اوهڅاند ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠØ§Ù„ سهار له ادبي او رسنيزو ليکنو، ژباړنو او ادبي پنÚونو، په ØªÛØ±Ù‡ نوښتگرانه شعر څخه را څرگندÛÚ–ÙŠØŒ رښتيا هم دی د نوي پښتني پښت يو ايډيال استازی گڼلای شو. هره کرښه، هره غونډله او مسره ÙŠÛ Ø¯ ولسي او انساني Ù…ÙŠÙ†Û Úلندويي کوي او موږ هم په Ù‡Ù…Ø¯Û Ù…ÙŠÙ†Ù‡ او ولوله د Ø¯Û Ø¬ÙˆÚ¯Ù‡ Ùˆ گاڼه، سم له لاسه ورسره د ليکوال، رسنوال او ژباړن په توگه Ø®Ù¾Ù„Û Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û Ø§ÚšØªÙ†Û Ø´Ø±ÙŠÚ©Û Ú©Ú“Ùˆ او په Ø±Ø§ØªÙ„ÙˆÙ†Ú©Û Ú©Û ÙˆØ±ØªÙ‡ د يوه نوښتگر شاعرپه توگه د ÙŠÙˆÛ Ø¬Ù„Ø§ Ù…Ø±Ú©Û Ø¨Ù„Ù†Ù‡ ورکړو.
دادی، د ØªÛØ±Ùˆ مرکو په Ú…ÛØ± ترهرڅه ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ Ø¯ØºÛ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠ Ø³Ù¼Û Ø¯ اند Ùˆ ژوند د پوره Ù¾ÛÚ˜Ù†Ø¯Ú¯Ù„ÙˆÛ Ù¾Ù‡ موخه له لنډ ژوند ليک سره د Ú…Ùˆ گډوقلمي دوستانو Ù¾ÛØ±Ø²Ùˆ ÙŠÙ†Û Ù‡Ù… رانغاړو.
نذیراØÙ…د سهار دیرش کاله ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ ارواښاد جګړن میر اØÙ…د مسود په کورکهول Ú©Û Ø³ØªØ±Ú«Û ØºÚ“ÙˆÙ„Û Ø¯ÙŠØŒ Ú†Û Ø¯Ø§ Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ø¯ پښتنو له ÛŒÙˆÛ Ø³ØªØ±ÛØŒ Ø¯Ø±Ù†Û (مسود) Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û Ø³Ø±Ù‡ تړاو لري. خو سره له Ø¯Û Ù‡ÛŒÚ…Ú©Ù„Ù‡ د Ù¼Ø¨Ø±ÙˆÙ„Û Ù¾Ù‡ لومه Ú©Û Ù†Ù‡ دی نښتی او شعار ÛŒÛ Ø¯ ÙˆÙ„Ø³ÙˆÙ„Û Ù¾Ø± Ù…ØÙˆØ± را څرخي اوله Ù‡Ù…Ø¯Û Ù„ÙŠØ¯ ØªÙˆÚ¯Û Ø³Ø±Ù‡ ÙŠÛ ÚØ§Ù†ØªÙ‡ لنډ نوم ((سهار)) غوره Ú¯Ú¼Ù„ÛŒ دی.
Ù„ÙˆÙ…Ú“Ù†Û Ø²Ø¯Ù‡ Ú©Ú“Û ÛŒÛ Ù¾Ù‡ وزیرستان، منÚÙ†Û Ø¯ پیښور په ØØ¶Ø±Øª قیس بن سعد لیسه او Ù„ÙˆÚ“Û Ù‡ØºÙ‡ ÙŠÛ Ø¯ کابل پوهنتون د ژورنالیزم په پوهنÚÙŠ Ú©Û Ø¨Ø´Ù¾Ú“Û Ú©Ú“Û Ø¯ÙŠ. پر (Û±Û³Û¸Û³) لمریز کال ÙŠÛ Ø¯ لیسانس بريليک ترگوتو کولو Ø±Ø§Ù‡ÙŠØ³Û Ø¯ Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ø§Ùˆ ورسره ورسره د Ù„ÙŠÚ©ÙˆØ§Ù„Û Ø§Ùˆ شعر Ùˆ Ø´Ø§Ø¹Ø±Û Ù„Ø§Ø±Ù‡ پر مخ Ø§Ø®ÛØ³ØªÛ ده.
لا د پوهنÚÙŠ زده کوونکی وو، Ú†Û Ù¾Ù‡ رسنوالي او ليکوالي غبرگو Ú‰Ú¯Ø±ÙˆÚ©Û ÛŒÛ Ø®Ù¾Ù„Û ÙˆÚ“ØªÛŒØ§ÙˆÛ Ù¾Ø±Ú©Ø§Ø±Ø§Ú†ÙˆÙ„ÛØŒ له سهار ورÚÙ¾Ø§Ú¼Û Ø±Ø§Ù†ÛŒÙˆÙ„ÛØŒ تر کلید Ø§ÙˆÙ†ÛŒØ²ÛØŒ کلید راډیو، ویسا ورÚÙ¾Ø§Ú¼ÛØŒ لمراو طلوع تلویزون، پژواک خبري آژانس او کابل نیوز Ù¾ÙˆØ±Û ÙŠÛ Ø®Ù¾Ù„Ùˆ ازمÛښتونو ته اوږه ÙˆØ±Ú©Ú“Û ÙˆÙ‡.
Ù€ زموږ دهیواد نومیالي ژبپوهاند اود شعر Ùˆ ادب ټولمنلي استاد پوهاند ډوکټورمجاوراØÙ…د زیار په خپله یوه لیکنه Ú©Û Ø¯ ښاغلي سهارد ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠ Ù‡Ø§Ù†Ø¯ وهڅو په اړه Ø¯Ø§Ø³Û Ú©ÚšÙ„Û Ø¯ÙŠ:
((له گران او هڅاند سره Ù„ÙˆÙ…Ú“Û Ù¾Ù„Ø§ د نړيجال(انټنÛÙ¼) په ارته بيرته ÙˆØ±Ø´ÙˆÚ©Û Ù…Ø®Ø§Ù…Ø® شوم او د پوهنÚÙŠ پر وروستي کال ÙŠÛ Ù¾Ù‡((ادبي بهير)) Ú©Û Ù…Ø®Ø§Ù…Ø® Ù„ÙŠØ¯Ù†Û Ø³ØªØ±Ú¯Û Ø±Ø§ ÙˆØ±ÙˆÚ¼Ù„Û Ú†Û Ù„Ù‡ ((کليد)) سره ÙŠÛ Ø®Ù¾Ù„ څانگيزه همکاري پر مخ وړله. په بنډار Ú©Û ÙŠÛ Ù„Ù‡ يو رنگين غزله هم راته پوره پته ÙˆÙ„Ú¯ÛØ¯Ù‡ Ú†Û Ø¯ÛŒ په ټوله مانا د Úوان ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠ- کمپيوټري پښت د هماغو هڅاندو اومخکښو Ú…ÛØ±Ùˆ په Ú©ØªØ§Ø±Ú©Û Ø±Ø§ÚÙŠ. په Ø¯Û ØªÙˆÚ¯Ù‡ ÙŠÛ Ø¯Ø§ هوډ وهيله په زړه Ú©Û Ø±Ø§ Ù¼ÙˆÚ©ÙˆÙ„Û ÙˆÙ‡ Ú†Û Ú©Ù‡ وکړای شم، په وده وش Ø§ÙˆÙ„Ø§ØºÙˆÚ“ÛØ¯Ø§ Ú©Û ÙŠÛ ÙŠÙˆ Ú…Ù‡ ونډه ÙˆØ§Ø®ÛØ³Ø§ÛŒ شم او تر هرڅه له مخه خپل پوهنتوني مهال ورپرياد Ú©Ú“Ù… Ú†Û Ù…Û Ú…Ù†Ú¯Ù‡ له يوا زÛÙ†Û Ø³Ø±Ú©Ø§Ø±ÙŠ رادÛÙˆ او بيا درو گونو ورÚپاڼو او همدومره Ø´Ù…ÛØ± مهالنيو سره د قلمي همکاريو تر Ú…Ù†Ú¯Ù‡ وياندي او خبريالي هم کوله، هغه هم په هغو لنډو تنگو شرايطو او تخنيکي تنگسو Ú©Û... او بيا ÙŠÛ Ø¯ÛØªÙ‡ Úير Ú©Ú“Ù… Ú†Û Ø¯ Ú‰ÛØ±Ùˆ ØºÙˆÙ†Ø¯Û ÙŠÙˆØ§Ø²Û Ù¾Ø± Ø±Ø³Ù†ÙˆØ§Ù„Û Ø¨Ø³ÙŠØ§ Ù¾Ø§ØªÛ Ù†Ù‡ شي، ليکوالي او تر Ø´Ø¹Ø±ÙˆØ´Ø§Ø¹Ø±Û Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ø¯Ø¨ÙŠ Ù‡Ø§Ù†Ø¯ÙˆÙ‡Ú…Û Ù†ÙˆØ±Û Ù‡Ù… پرمخ يوسÛ...
او دادی، زموږ Úوان ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠØ§Ù„ د Ù¾Ø±Ù„Ù¾Ø³Û Ú©Ø§Ø± Ùˆ زيار په مټ ÙŠÛ Ù¾Ù‡ ØªÛØ±Ø§ÙˆÙˆÚ©Ù„Ù† Ù¾ÛØ±Ú©Û Ú¯Ú¼Û Ø±Ø³Ù†ÙŠØ²Û Ø§Ùˆ ادبي پنÚÙˆÙ†ÛØŒ Ù„ÙŠÚ©Ù†ÛØŒ او Ú˜Ø¨Ø§Ú“Ù†Û ØªØ±Ø³Ø±Ù‡ Ú©Ú“Û Ø§Ùˆ د چا خبره، د کتابونو څښتن شوی دی. نو Ø¯Ø§Ú†Û Ù¾Ù‡ دغو بريو او برياووسره ÙŠÛ Ø²Ù…Ø§ ارمان هم غÚÙˆÙ†Û Ú©Ú“ÙŠØŒ Ù¾Ø±Û ÙˆÙŠØ§Ú“Ù… او د زړه له تله ÙŠÛ Ø¯ لا Ú‰ÛØ±Ùˆ هاندو Ù‡Ú…Ùˆ او Úلاندو کارنامو او ښادنامو غو ښتونکی يم!
زيار، اکسÙورډ، اگست۲۰۱۲))
ښاغلي سهار د Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ù¾Ù‡ ډګر Ú©Û Ø¨ÛŒÙ„Ø§Ø¨ÛŒÙ„ ارزښتناک او ګټورکتابونه لیکلي او ژباړلي دي. دلته ÛŒÛ ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¯ نومونو پریادونه بسنه کوو:
Ú…Ø§Ù†Ú¯ÙŠØ²Û Ù„ÙŠÚ©Ù†Û Ø§Ùˆ ژباړنÛ:
ـ خبر څنګه ولیکو؟
- مرکه څنګه وکړو؟
- د رپوټ Ù„ÛŒÚ©Ù†Û Ø§Ø±ÙˆÙ†Ù‡
- انلاین خبریالي
- سخت او نرم خبر
- رسنیزه څیړنه
- اشتهار Ùˆ بازار (مارکیټنګ په عمل Ú©Û)ØŒ (ژباړه)
ښاغلي سهار د ژورنالیستیکي هلو Úلو تر Ú…Ù†Ú« د یوه ÚšÙ‡ لیکوال په توګه Ø®Ù¾Ù„Û Ø¢Ø²Ù…ÙˆÛŒÙ†Û Ø¯ شعر او ادب په Ú‰Ú«Ø±Ú©Û Ù‡Ù… Ù¾Ø®Û Ú©Ú“Û Ø¯ÙŠØŒ او په خپلو پنÚونو ÙŠÛ Ø¯ پښتو ادب په ØºÙˆÚ“ÛØ¯Ø§ او ÚšÛØ±Ø§Ø²Û Ú©Û Ø§ØºÛØ²Ù…نه ونډه Ø§Ø®ÛØ³ØªÛ ده. په Ø¯Û ØªÚ“Ø§Ùˆ ÙŠÛ ØªØ±Ø§ÙˆØ³Ù‡ دا کتابونه د چاپ په پساله پسوللي دي:
ادبي پنÚÙˆÙ†Û Ø§Ùˆ ژباړنÛ:
- د لونګو Úونډی (شعري ټولګه)
- د Ú†ÛŒÙ†Û ØªØ± ØºØ§Ú“Û Ø±Ø§Ø´Ù‡ (شعري ټولګه)
- هغه Ù„ÛŒÙˆÙ†Û Ø¯Ù‡ (د لنډو کیسو او طنزونو ټولګه)
Ù€ د مساپرو Ø¯Û Ø®Ø¯Ø§ÛŒ مل شي ( د شاعرانو پيژندګلوي)
- نازنین (ژباړل شوی ناول)
- شیطان په پریوتو Ú©Û (ژباړلی ناول)
- د سروزرو صندوق ( په پنÚÙˆ Ù¼ÙˆÚ©ÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ø¹Ø§Ù…Ù‡ معلومات)
او Ø¯Ø§Ø³Û ÙŠÛ ÛŒÙˆ شمیر Ù†ÙˆØ±Û Ù„ÛŒÚ©Ù†Û Ù¾Ù‡ چاپي او انټرنÛټي رسنيو Ú©Û Ø®Ù¾Ø±Û Ø´ÙˆÛ Ø¯ÙŠ.
ښاغلی نذیراØÙ…د سهار دا مهال د (کابل نیوزتلویزون) د خپرونو د سروال(رئيس)او پازوال (مسوول) په توګه کارکوي.
په رښتیا سره ښاغلي سهار د خپلو هر اړخیزو علمي، ټولنیزو او ادبي آثارو په وسیله د پښتو ادب ډګرÚلانده او روښانه ساتلی دی، او په Ø¯Û Ù„Ø§Ø±Ù‡ Ú©Û ÛŒÛ Ø¯ Ù‚Ø¯Ø±Ø§ÙˆØ³ØªØ§ÛŒÙ†Û ÙˆÚ“ خدمتونه تر سره Ú©Ú“Û Ø¯ÙŠ.
- ÚšØ§ØºÙ„Û Ú‰Ø§Ú©ØªØ± ØµØ§ØØ¨ ببرک ارغند Ú†Û ÛŒÙˆ نامتو Ø§ÙˆÙˆØªÙ„Û Ú˜ÙˆØ±Ù†Ø§Ù„ÛŒØ³ØªØŒ نوښتګر او مخکښ داستان Ù„ÛŒÚ©ÙˆÙ†Ú©Û Ø¯ÛŒØŒ په خپله یوه لیکنه Ú©Û Ø¯ يوه Úوان همڅانگيز په توگه د ښاغلي سهار د رسنيزو او همداراز ادبي وړتياوو او هلوÚلوپه اړه Ø¯Ø§Ø³Û Ù„ÙŠÚ©ÙŠ:
(جناب نذیراØÙ…د سهار با نگارش نوشته های سودمندی در عرصه های تهیه خبر ØŒ کنکاش ØŒ گزارش Ùˆ سایر ژانر های ژورنالستیک Ùˆ همچنان برگردان آثار Ù…Ùیدی در این زمینه ها ØŒ گامهای سازنده یی در رشد Ùˆ آگاهی بیشترمسلکی جوانان Ùˆ نوآموزان این عرصه بر داشته است . ژورنالیسم جوان ومعاصر ما زØÙ…ات Ùˆ عرق ریزیهای دانشمندانی چون آقای سهار را ÙØ±Ø§Ù…وش نخواهد نمود . بیاد داشته باشیم Ú©Ù‡ این امروز است Ú©Ù‡ ÙØ±Ø¯Ø§ را میسازد. Ù…ØØªØ±Ù… سهار با نوشته ها ØŒ اشعار Ùˆ برگردانهای جالب Ùˆ خواندنی خویش از دیر زمانی به اینسودر خدمت علم Ùˆ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ کشور قرار دارد. قلم شان تواناتر باد....)
داکترببرک ارغند (۱۱/۸/۲۰۱۲)
دا هم زموږ Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û Ø§Ùˆ د ښاغلي نذيرسهار غبرگونÛ:
ــ سهار ØµØ§ØØ¨ زما Ù†ÛŒÚ©Û Ù‡ÛŒÙ„Û Ø§Ùˆ Ù¾ÛŒØ±Ø²ÙˆÛŒÙ†Û ÙˆÙ…Ù†Ø¦. مرکه Ø¯ÙˆÛ Ø¨Ø±Ø®Û Ù„Ø±ÙŠØŒ په Ø¯Û Ø¨Ø±Ø®Ù‡ Ú©Û Ø²Ù…Ø§ Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û Ø³ØªØ§Ø³Û Ù¾Ø± څانگيزو(مسلکي) ÙØ¹Ø§Ù„یتونو راڅرخي، او په بله مرکه Ú©Û Ø¨Ù‡ د شعر او ادب په تړاو Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÙ„Ø±Ùˆ.
اجازه راکړئ، Ú†Û Ø®Ù¾Ù„Û Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û Ù¾ÛŒÙ„ Ú©Ú“Ù… :
ــ سمه ده، زه هم خپل سلامونه او Ù¾ÛŒØ±Ø²ÙˆÛŒÙ†Û ØªØ§Ø³Û Ø§Ùˆ ټولو هیوادوالو ته ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ú©ÙˆÙ…ØŒ او په خدمت Ú©Û Ù…Ùˆ یم.
پوښتنه :
ښاغلی Ø³Ù‡Ø§Ø±ØµØ§ØØ¨! ØªØ§Ø³Û Ú˜ÙˆØ±Ù†Ø§Ù„ÛŒØ²Ù… Ú…Ù‡ ډول راپیژنئ، په کومو ÚØ§Ù†Ú«Ú“نو او Ù¾ÙˆÙ‡Û Ø³Ø±Ù‡ کیدای شي، Ú†Û ÛŒÙˆ Ú…ÙˆÚ© دیوه مسلکي اوتکړه ژورنالیست په توګه راڅرګند شي؟
Úواب :
ژورنالیزم یو ټولنیز مسوولیت دی، Ú†Û ÙˆØ§Ù‚Ø¹ÛŒØªÙ†ÙˆÙ†Ù‡ راغبرگوي. د Ù¾ÛÚšÙˆ د ابلاغ، تØÙ„یل او ØªÙØ³ÛŒØ± چاره خبریالي ده. خبریالي ØÙ‚یقت په واقعي او عیني ÙØ¶Ø§ Ú©Û Ú…Ø§Ø±ÙŠ. اصولا د Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ø¯Ù†Ø¯Ù‡ هم له بÛلابÛلو لارو او ژورنالستیکو ژانرونو او تګلارو همدغه ØÙ‚یقت ته Ø±Ø³ÛØ¯Ù„ دي. د ØÙ‚ایقو پلټل او زبادول، Ø¨Û Ù¾Ø±ÛŒØªÙˆØ¨ØŒ روغتیا او دقت، د Ù¾ÛÚšÛ Ø¯ اړخونو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø§Ù†Ú‰ÙˆÙ„ ساتل، Ú†Ù¼Ú©Ù‡ اطلاع د Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ù…Ù‡Ù… اصول دي، Ú†Û Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§ لان ÛŒÛ Ù¾Ù‡ پلي کولو مکل٠دي. دغه راز مسلکي زده Ú©Ú“ÛØŒ د ژورنالیزم پر اصولو پو Ù‡ÛØ¯Ø§ او د Ù„ÛŒÚ©ÙˆØ§Ù„Û Ù¾Ø± تګلارو لاسبری هم د خبریالانو لپاره مهم دي. زه Ùکر کوم Ú©Ù‡ دغه مسایل زموږ خبریالان په پام Ú©Û ÙˆÙ†ÛŒØ³ÙŠØŒ یا Ù„Ú– ترلږه دغه ارونه ÛŒÛ Ù¾Ù‡ وجود Ú©Û ÙˆÙŠ ØŒ خبریالي به ÛŒÛ Ù‡Ù… مسلکي وي اوهم پاموړ.
پوښتنه :
Ø³ØªØ§Ø³Û Ù¾Ø± اند د یوه رسنوال( ژورنالیست )غوره او اساسي Ø¯Ù†Ø¯Û Ú…Ù‡ دي؟
Úواب :
ÚšÙ‡ دلته زه رسنوال او ژورنالیست سره بیلوم. رسنوال د دود له Ù…Ø®Û Ù‡ØºÙ‡ کسان دي، Ú†Û Ø¯ رسنیو ملکیت او مالکیت ÛŒÛ Ù¾Ù‡ لاس Ú©Û ÙˆÙŠ. هغوی ته د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د رسنیو قانون خپل شرایط ایښي دي، خو لږترلږه د ژورنالیزم له ډګرسره باید روږدي او Ù†Ú˜Ø¯Û Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙˆÙŠ وي. د ژورنالیست مهمه دنده د ØÙ‚ایقو په رڼا Ú©Û Ø¯ Ù¾ÛÚšÙˆ خپراوی دی. نور ټول ارونه او ØªÚ«Ù„Ø§Ø±ÛØŒ Ú†Û ÙˆØ¶Ø¹ کیږي، د همدغه ØÙ‚یقیت په خدمت Ú©Û Ø¯ÙŠ. ÛŒØ§Ù†Û Ú©Ù‡ د خبري ارزښتونو، انډول، چټکتیا، روغتیا، ټولنیز مسوولیت، اخلاقو، دقت او نورو ارونو خبره کیږي، ټول د ØÙ‚ایقو پر Ø³Ù…Û Ø§Ùˆ Ø§ØºÛŒØ²Ù†Ø§Ú©Û Ø®Ø¨Ø±ØªÙŠØ§ Ú‰Ú‰Ù‡ لگوي.
پوښتنه :
د یوه ژورنالیست ګوزارش (رپوټ) او لیکنه پر کومو څانگيزو( مسلکي) معیارونو او بنسټونو ولاړه وي؟
Úواب :
زه به Ù„Ú– پر رپوټ وغږیږم. رپوټ په ټوليز ډول د خبر او Ú…ÙŠÚ“Ù†Û Ù¾Ù‡ ترکیب Ú©Û Ø¯ صØÙ†Ùˆ او عيني او واقعي Ù¾ÛÚšÙˆ خبر راکوي. په راپور Ú©Û Ø¯ خبريال مشاهده باید رو ښانه وي. راپور Ú‰ÛØ±Ù‰ پر دوو توکو ((ولÛ)) او ((Ú…Ù†Ú«Ù‡)) راڅرخي. په ÙˆÙ„Û Ú©Û Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„ د Ù¾ÛÚšÛ Ù„Ø§Ù…Ù„ÙˆÙ†Ù‡ يا په ټوليزه توګه (Hard News) ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ú©ÙˆÙŠØŒ خو په Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú©Û Ø¨ÙŠØ§ د Ù¾ÛÚšÛ Ø³Ù¾Ú“Ù†Ù‡ او انÚورګري پيليږي. دغه برخه Ú‰ÛØ±Ù‡ نرم خبر يا (Soft News) ته Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ. ارواپوهان هم وايي، Ú†Û Ù…Ø®Ø§Ø·Ø¨Ø§Ù† د نورو توکو په پرتله Ú‰ÛØ±Ù‰ پر ÙˆÙ„Û Ø§Ùˆ Ú…Ù†Ú«Ù‡ ټينګار کوي. موږ په رپوټ Ú©Û Ø¯ Ø±Ø³Ù†Û Ø¯ Ø¨Ú¼ÛØŒ موضوع او سبک له Ù…Ø®Û Ú«Ú¼ ډولونه لرو، Ú†Û Ù¾Ø± هر یوه Ø¨ØØ« به Ú‰ÛØ± وخت واخلي، خو په عمومي ډول مخاطب پوهنه، عينيت، روایت، د رسمي او نارسمي سرچینو غږول، انډول، څیړنه، Ù…Ø´Ø§Ù‡Ø¯ÛØŒ Ù…Ø±Ú©ÛØŒ سبک یا د بیان ډول، شننه (تØÙ„یل) او ÚÛŒÙ†Û Ù†ÙˆØ± ارونه، Ú†Û Ù…Ø®Ú©Û Ù…Û Ù‡Ù… یاد Ú©Ú“Ù„ØŒ د یوه رپوټ او راپورټر لپاره مهم دي.
پوښتنه :
د رسنیو او وینا آزادي Ú…Ù‡ ډول راپیژنئ، آیا د بیان اومطبوعاتو آزادي کوم Ø³Ø±ØØ¯ لري او Ú©Ù‡ نه؟ Ú©Ù‡ ÛŒÛ Ù„Ø±ÙŠØŒ کوم مسایل Ù¾Ú©Û Ø±Ø§Ù†ØºÚšØªÛ Ø¯ÙŠØŸ
Úواب :
د بیان د Ø§Ø²Ø§Ø¯Û ØªØ¹Ø±ÛŒÙ Ø§Ùˆ د Ø¯ØºÛ Ø§Ø²Ø§Ø¯Û Ø¯ پولو او بریدونو ټاکل، په تړلو او ولسواکو دواړو ټولنو Ú©Û Ù†Ø§Ù†Ø¯Ø±ÙŠØ²Ù‡ سکالو( اختلاÙÙŠ موضوع) ده.
د بیان ازادي مثبت او په Úینو مواردو Ú©Û Ù…Ù†ÙÙŠ دواړه اړخونه لري، خو دغه دواړه اړخونه له بیان نه د کار اخستلو په څرنګتیا Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لري. بیان Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي، په خپله Ù„ÙØ¸ÙŠ Ø§Ú‰Ø§Ù†Ù‡ Ú©Û ÙØ±Ø¯ØŒ Ø§ÙØ±Ø§Ø¯Ùˆ او د Ø§ÙØ±Ø§Ø¯Ùˆ ÛŒÙˆÛ Ú‰Ù„Û ÛŒØ§ Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û ØªÙ‡ زیان ورسوي، خو دا ستونزمن کار دی، Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ زیان اندازه کړای شي، یا په زغرده د بیان د زیان قضاوت وشي.
په ټولنو Ú©Û Ú‰ÛØ± Ø¯Ø§Ø³Û Ù…Ø³Ø§ÛŒÙ„ پیښیږی، Ú†Û Ù¾Ù‡ ښکاره د ÙØ±Ø¯ یا د Ø§ÙØ±Ø§Ø¯Ùˆ د ÛŒÙˆÛ Ú‰Ù„Û Ù¾Ù‡ نظر زیانناک وي. دغو ټولو ته لا Ú…ÙˆÚ© پر Ø¯Û Ù†Ù‡ دي بریالي شوي، Ú†Û Ù¾ÙˆÙ„Û ÙˆÙ¼Ø§Ú©ÙŠ او یا ÛŒÛ Ø¯ Ú«Ù¼Û Ø§Ùˆ زیان رښتینی قضاوت وکړای شي، خو په ټولیز ډول Ù‡Ûوادونه او Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û ÛŒÙˆ Ù„Ú“ ارزښتونه او Ú«Ù¼Û Ù„Ø±ÙŠØŒ Ú†Û Ù¾Ù‡ مدني قوانینو او ټولنیز دود او Ø¹Ø±Ù Ú©Û ÛŒÛ Ù¾Ø± خوندیتابه ټینګار کیږي. دغه ارزښتونه په Úینو مواردو Ú©Û Ø¯ بیان Ø¯Ø§Ø²Ø§Ø¯Û Ù¾ÙˆÙ„Û Ù‡Ù… ټاکي. د بیان د Ø§Ø²Ø§Ø¯Û Ø¯ Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒØª په برخه Ú©Û Ø¯ انساني کرامت او ÙØ±Ø¯ÙŠ - ټولنیز خوندیتوب په Ú…ÛØ± ÚÛŒÙ†Û Ù†ÙˆØ± ارونه هم شته، Ú†Û Ù¾Ù‡ مستقیم ډول د خلکو له شخصیت او ژوند سره تړاو لري. هیڅوک او هیڅ قانون هم چاته دا ØÙ‚ نه ورکوي، Ú†Û Ø¯ نورو پر ØÙ‚ونو ØªÛØ±ÛŒ وشي. دغو مسایلو ته په پام سره دا قضاوت Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي، Ú†Û Ø¯ بیان ازادي د Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ø§Ùˆ نظام له شته قوانینو سره Ù‡Ù…ØºÚ–Û ØªÙ‡ اړه ده. Ø±Ø³Ù†Û Ø¯ ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ú©Û Ø¯ څلورم Úواک په توګه د ملي ګټو او ټولنیز Ùکري- ذهني امنیت په برخه Ú©Û Ø¯ دریګونو قواوو په Ú…ÛØ± برابر مسوولیت لري. په Ø¯Û ØµÙˆØ±Øª Ú©Û ÛŒÙˆÙ„Ú“ مسوولیتونه هم ورته راجع کیږي، Ú†Û Ù¾Ù‡ نه اجرا کولو یا Ø³Ø±ØºÚ“ÙˆÙ†Û Ø³Ø±Ù‡ ÛŒÛ Ù¼ÙˆÙ„Ù†ÙŠØ²Û Ù†Ø§Ø®ÙˆØ§Ù„Û Ø§Ùˆ يوه ذهني- Ùكري نا امني زيږي.
پوښتنه :
ØªØ§Ø³Û Ø®Ø¨Ø± یاست، Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ø¯ تیرو کلونو په پرتله د وینا آزادي، د رسنیوآزادي او د ژورنالیستانو کار او ÙØ¹Ø§Ù„یت له خنډوÚÙ†Ú‰ او ان ګواښ سره مخامخ شوی دی. ØªØ§Ø³Û Ø¯ یوه ژورنالیست په توګه دا ستونزی Ú…Ù‡ ډول څیړئ؟
Úواب :
د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په Ú…ÛØ± ټولنه Ú©Û Ø¯ رسنیو پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ù†Ù†Ú¯ÙˆÙ†Û Ø§ÙˆÚ«ÙˆØ§ÚšÙ†Û Ø¯ÙˆÙ‡ اړخه لري، Ú†Û ÛŒÙˆ پخپله له Ø±Ø³Ù†Û Ø§Ùˆ ژورنالست نه سرچینه اخلي او بل له بهره نور ÙØ§Ú©ØªÙˆØ±ÙˆÙ†Ù‡ دي. د داخلي اړخ مساله د خبریالانو او د رسنیو د مسوولانو له نامسلکي چلند او دغه راز پالیسیو، دریÚونو او ÚØ§Ù†Ø³Ø§Ù†Ø³ÙˆØ±ÛŒÙˆ سرچینه اخلي. ÚØ§Ù†Ø³Ø§Ù†Ø³ÙˆØ±ÙŠ Ù‡Ù… په Ú‰ÛØ±ÛŒ مواردو Ú©Û Ø¯ متوجه بهرنیو ګواښونو پر بنسټ Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ کیږي، Ú†Û Ø¯Ø§ په Ø§ÙØºØ§Ù†ÙŠ Ø±Ø³Ù†ÛŒÙˆ Ú©Û Ø¯ مسلکي کار پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÛŒÙˆ ستر خنډ دی.
له بهره هم موږ Ú«Ú¼ ګواښونه او Ù†Ù†Ú«ÙˆÙ†Û Ù„Ø±ÙˆØŒ Ú†Û Ø²ÙˆØ±ÙˆØ§Ú©Ø§Ù†ØŒ وسله ÙˆØ§Ù„Û Ú‰Ù„ÛØŒ ØÚ©ÙˆÙ…تي چارواکي او دغه راز یو Ø´Ù…ÛØ± دودیز مسایل Ù¾Ú©Û Ø¨Ø±Ø®Ù‡ لري.
Ú…Ùˆ ورÚÛ ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ù…Ùˆ د رسنیو د مسوولانو په یوه غونډه Ú©Û Ø¯ پښتنو په یوه قبیله Ú©Û Ù¾Ø± یوه Ú‰ÛØ± ناوړه دود Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÚ©Ú“ÛØŒ Ú†Û Ú©Ù‡ Ø±Ø³Ù†Û Ù¾Ø±Û ØºÚ–ÙŠÚ–ÙŠØŒ Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي د Ù¼ÙˆÙ„Û Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û Ø¯ÚšÙ…Ù†ÙŠ پرغاړه واخلي. پر Ø¯Û Ù…Ùˆ هم Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÚ©Ú“ÛØŒ Ú†Û Ú…Ù†Ú«Ù‡ ددغو ګواښونو پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÛŒÙˆÙ‡ Ú«Ú‰Ù‡ مقابله وشي، خو دغه مقابله د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په Ú…ÛØ± Ù‡Ûواد Ú©ÛØŒ Ú†Û Ù‚Ø§Ù†ÙˆÙ† Ù¾Ú©Û Ù¾Ù‡ بشپړه توګه لا واکمن نه دی او خپله چارواکي هم په Ú‰ÛØ±Ùˆ مواردو Ú©Û Ø¯ Ù¾ÛÚšÙˆ او ØÙ‚ایقو د ÙˆÛØ´ مخنیوی کوي، یوڅه ګواښناک دی، خو ناممکن کار نه دی.
پوښتنه :
د ناوړو ټولنيزو دودونو په له منÚÙ‡ وړلو یا هم Ù†ÙˆÙ…Ù‡Ø§Ù„ÙˆÙ†Û (مډرن کولو) Ú©Û Ø¯ رسنیو رول Ú…Ù†Ú«Ù‡ ارزوﺉ، ایا Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي یولړ ټولمنلي پښتني دودونه مډرن نومهالي Ú©Ú“ شي او له منÙÙŠ هغو سره ÛŒÛ Ù…Ø¨Ø§Ø±Ø²Ù‡ وشي يا له منÚÙ‡ یووړل شي؟
Úواب :
په ÙˆØ³Ù…Ù‡Ø§Ù„Û Ù†Ú“Û Ú©Û Ø¯ مډرنایزیشن Ù¾Ø®ÙˆØ§Ù†Û Ù„Ø§Ø±Û Ú†Ø§Ø±Û Ù„Ù‡ منÚÙ‡ ØªÙ„Ù„Û Ø§Ùˆ اوس ټول تمرکز په رسنیو دی، ÚÚ©Ù‡ Ø±Ø³Ù†Û Ú©ÙˆÙ„Ø§ÛŒ شي خلکو ته Ùکر او اړخ ورکړي. ÚÛŒÙ†Û Ø¯ÙˆØ¯ÙˆÙ†Ù‡ د ØªÛØ±Ùˆ خلکو د ازمÛښتو زÛږنده دي، خو دا، Ú†Û Ù†Ú“Û Ú«Ù„ÙˆØ¨Ù„Ø§ÛŒØ² کیږي، د دودونو ساØÙ‡ ÙˆÚ“Ù‡ کیږي او دوام نه کوي. په پښتني او Ø§ÙØºØ§Ù†ÙŠ Ù¼ÙˆÙ„Ù†Ù‡ Ú©Û Ù‡Ù… Ø¯Ø§Ø³Û Ø¯ÙˆØ¯ÙˆÙ†Ù‡ شته، Ú†Û Ù…Ù†ÙÙŠ اړخونه ÛŒÛ Ø²ÛŒØ§Øª دي. Ú‰ÛØ±ÛŒ هغه Ù‡Ûوادونه، Ú†Û Ø¯ رسنیو ملکیت او مالکیت ÛŒÛ Ù¾Ø±Ø§Ø® دی، په Ø¯Û Ù„Ù¼Ù‡ Ú©Û Ø¯ÙŠØŒ Ú†Û Ø®Ù¾Ù„ ÙØ±Ù‡Ù†Ú« او دود ته پراختیا ورکړي او په یوه Ù†ÙˆÛ Ø¨Ú¼Ù‡ ÛŒÛ Ø¹Ø§Ù… Ú©Ú“ÙŠ. دا کار د یو Ø´Ù…ÛØ± ټولنو په زیان هم دی Ù„Ú©Ù‡ دریشي، Ú†Û Ø¯ لویدیز لباس دی، خو اوس زموږ په ټولنه Ú©Û Ù‡Ù… تر Ú‰ÛØ±Ù‡ عام شوی دی.
د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په ټولنه Ú©Û Ø¯ÙˆØ¯ÛŒØ²Û Ù„ÙˆØ¨Û Ù…Ø® پر ÙˆØ±Ú©ÛØ¯Ùˆ دي، Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم دا مثبت دودونه دي، خو د توکميزو ارزښتونو د له منÚÙ‡ تلو او دغه راز د یو Ø´Ù…ÛØ± لوبو د نړیوال ارزښت له Ù…Ø®Û Ù„Ù‡ پرمختګه Ù„ÙˆÛØ¯Ù„Û Ø§Ùˆ ورو ورو د خلکو له ذهن او دوده غورÚÙŠ. په رسنیو Ú©Û Ø¯ رنگارنگو سکالوو راتګ، د سندرو صØÙ†ÛØŒ سریال او Ú‰Ø±Ø§Ù…ÛØŒ Ú†Û Ø¯ نورو Ù‡Ûوادونو د ÙØ±Ù‡Ù†Ú« ښکارندويي کوي، پر ټولنه اغیز شیندي او ورو ورو تغذیه کیږي.
په Ø§ÙˆØ³Ù†Û Ù†Ú“Û Ú©Û Ø¯ یوه يوازÛني Ù¾Ø±ÚØ§Ù† بسيا ÙØ±Ù‡Ù†Ú« خوندي کول ستونزمن کار دی، ÚÚ©Ù‡ د سترو ملتونو ÙØ±Ù‡Ù†Ú«ÙˆÙ†Ù‡ د هغوی د اقتصادي او رسنیزو ÙØ¹Ø§Ù„یتونو په مټ پر کمزورو ملتونو اغیز پریباسي. Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ø¨Ø§ÛŒØ¯ دا ډول جریانونه د ÚØ§Ù† لپاره ګواښ ونه Ú«Ú¼ÙŠØŒ خو لازمه ده، Ú†Û Ø¯ دا ÙˆÚ“ جریان د مثبت استعمال او خپل هغه د تداوم او Ø¨Ú‰Ø§ÛŒÙ†Û Ù¾Ù‡ خاطر پر ملي ÙØ±Ù‡Ù†Ú«ÙˆÙ†Ùˆ هم کار وشي او له نړیوالو هغو سره، Ú†Û Ù„Ù‡ Ù¼ÙˆÙ„Ù†ÛØŒ او Ø¹Ù‚ÛŒØ¯Û Ø³Ø±Ù‡ ÛŒÛ Ø§Ú“Ø® لګوي، همغږي راولي.
پوښتنه :
د رسنیو یو Ø´Ù…ÛØ± کارپوهان په Ø¯Û Ø¨Ø§ÙˆØ± دي، Ú†Û Ø¯ ØªÚ©Ù†Ø§Ù„ÙˆÚ˜Û Ù¾Ù‡ ÚØ§Ù†Ú«Ú“Û ØªÙˆÚ«Ù‡ د رسنیزو وسایلو Ú†Ù¼Ú© پرمختګ - کورنی نظام شړوي، دغه ليدتوگه څومره Ø±ÚšØªÛŒÙ†Û Ø¯Ù‡ØŸ
Úواب :
Ø±Ø³Ù†Û Ø§Ùˆ رسنیز وسایل په خپل ÚØ§ÛŒ Ú‰ÛØ± ارزښت لري. په عمومي ډول نه ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¯Ø§ØŒ Ú†Û Ú©ÙˆØ±Ù†ÛŒ نظام ÛŒÛ Ù†Ù‡ دی شړولی، Ø¨Ù„Ú©Û Ù†Ú“Û ÛŒÛ Ù‡Ù… د یوه کلي او Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù¾Ù‡ Ú…ÛØ± سره Ú©ÙˆÚ†Ù†Û Ú©Ú“Û Ø¯Ù‡. په Úینو مواردو Ú©Û Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي تکنالوژیک وسایل انسان د ÙØ±Ø¯ Ù¾Ø§Ù„Ù†Û Ù¾Ø± لور بوÚÙŠ او د Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù¼ÙˆÙ„Ù†ÛŒØ² سیستم وشړوي، خو دا د ÙˆØ³ÛŒÙ„Û Ø¯ استعمال په څرنګتیا Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لري. په ایÙون Ú©Û Ú‰ÛØ± Úله ÙØ±Ø¯ له نورو Ù„Ø±Û Ù¾Ù‡ انټرنیټ او بنډارخونو Ú©Û Ø¨ÙˆØ®Øª وي او د Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù„Ù‡ غړو سره له تعاملي ØØ§Ù„ت نه ÙˆÚÙŠ. یا د ټیلیÙون په راتګ سره، پخوانی مثبت دود، Ú†Û Ø±Ø§Ø´Ù‡ درشه او مخامخ Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û ÙˆÛØŒ له منÚÙ‡ تللی او اوس ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ù¾Ù‡ یوه ټیلیÙوني اړیکه Ø§Ú©ØªÙØ§ کیږي. له ټکنالوژي او وسایلو سره دا ډول چلند طبعا، Ú†Û Ù¾Ù‡ ټولنه Ú©Û Ø¯ Ø§ÙØ±Ø§Ø¯Ùˆ ØªØ±Ù…Ù†Ú Ù…Ø®Ø§Ù…Ø® اړیکي Ù†ÙÛŒ کوي او یو ډول ÙØ§ØµÙ„Ù‡ زیږوي، خو بیا هم دا په Ø¯Û Ù¾ÙˆØ±Ù‡ اړه لري، Ú†Û Ù…ÙˆÚ– له وسایلو نه Ú…Ù‡ ډول، Ú†ÛØ±ØªÙ‡ او په کومو شرایطو Ú©Û Ú«Ù¼Ù‡ اخلو.
پوښتنه :
دا Ú†Û Ø²Ù…ÙˆÚ– په هیواد Ú©Û ÚÛŒÙ†Û ØÚ©ÙˆÙ…تي او دولتي چارواکي په سیاسي، ټولنیز او اقتصادي ÙØ³Ø§Ø¯ Ú©Ú©Ú“ دي او Ø®Ù¾Ù„Û Ú«Ù¼Û Ù¾Ù‡ خطر Ú©Û ÙˆÛŒÙ†ÙŠ نو د ډله ییزو رسنیو پازوال (مسوولین) او ډیری ژورنالیستان د ÙØ´Ø§Ø±ØŒ خطر او ان د مرګ تر ګواښه مخامخوي او تر قضایي عدلي تعقیب لاندی نیول کیږي. ØªØ§Ø³Û Ø¯ یوه آزمویلي او مخینه وال ژورنالیست په توګه د دغو ستونزو او خنډونو پر وړاندی Ú…Ù‡ لید لرئ؟
Úواب :
Ú«Ú‰ کار او Ú«Ú‰Ù‡ Ø¯ÙØ§Ø¹ ÛŒÛ ÛŒÙˆØ§Ø²ÛŒÙ†Û Ù„Ø§Ø±Ù‡ ده.
پوښتنه :
Ø³ØªØ§Ø³Û Ù„Ù‡ انده د ژورنالیستانو ملي او Ù†Ú“ÛŒÙˆØ§Ù„Û Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ú…Ù‡ ډول کولای شي، Ú†Û Ø¯ ژورنالیستانو او خبریالانو د شهادت په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø®Ù¾Ù„Ù‡ وړتیا او مقاومت وښیي، Ú†Û Ø¯ Ø¯Ø§Ø³Û Ø²Ú“Ù‡ بوږنوونکو پیښو مخه ډب کړي؟
Úواب :
له بده مرغه په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ú‰ÛØ±ÛŒ Ø¯ØºØ³Û Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ø¯ شخصي، ګوندي او سیاسي ګټو پر بنسټ Ø¬ÙˆÚ“Û Ø´ÙˆÛ Ø§Ùˆ په دا ÙˆÚ“ مسایلو Ú©Û ÛŒÛ Ú†Ù„Ù†Ø¯ هم تر Ú‰ÛØ±Ù‡ سلیقوي او ګوندي دی. له دوی نه Ú‰ÛØ±Ù‡ تمه په کار هم نه ده، خو Ù†Ú“ÛŒÙˆØ§Ù„Û Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ù¾Ù‡ Ø¯Û Ø¨Ø±Ø®Ù‡ Ú©Û Ú‰ÛØ± کار کولای شي.
زه د خبریالانو لپاره د دریو څیزونو پر خوندیتوب ټینګار کوم. ژوند، دنده او کاري چاپیریال. Ú©Ù‡ Ú†ÛØ±Û قوانین Ù¾Ù„Û Ø´ÙŠ او کاري چاپیریال او وظیÙوي مصئونیت ÛŒÛ ØªØ¶Ù…ÛŒÙ† شي، د خبریالانو پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¨Ù‡ شته Ù†Ù†Ú«ÙˆÙ†Û Ø±Ø§Ú©Ù…Û Ø´ÙŠ.
پوښتنه :
دا جوته ده، Ú†Û ØªØ§Ø³Û Ø¯ ژورنالیزم او ادبیاتو په برخه Ú©Û Ú…Ø±Ú«Ù†Ø¯Û Ø¨Ø±ÛŒØ§ÙˆÛ Ù„Ø±Ø¦. دغه Ø¯ÙˆØ§Ú“Û Ø¨Ø±Ø®Û Ú…Ù‡ ډول سره پرتله کوئ او خپله وړتیا په کومه یوه Ú©Û ÙˆÛŒÙ†Ø¦ØŸ
Úواب :
Ú‰ÛØ± خلک ادبیات او ژورنالیزم خور او ورور Ú«Ú¼ÙŠ. خو ادب او ژورنالیزم د Ú«Ú‰Ùˆ ÚØ§Ù†Ú«Ú“نو ترڅنګ ÚÛŒÙ†Û Ø¯Ø§Ø³Û ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù†Û Ù‡Ù… لري، Ú†Û ÛŒÙˆØªØ±Ø¨Ù„Ù‡ ÛŒÛ Ø¨ÛŒÙ„ÙˆÙŠ. په ژورنالیزم Ú©Û Ù…ÙˆÚ– پر ØÙ‚یقیت تمرکز کوو، خو په ادبیاتو Ú©Û ØªØ®ÛŒÙ„ مهم ÙØ§Ú©ØªÙˆØ± دی. Ú©Ù‡ په ژورنالیزم Ú©Û Ù„Ù‡ ادبي ژانرونو او تخیل کار اخستل کیږي هم، د خبر، رپوټ یا هم بل ژورنالستي ژانر په خدمت Ú©Û ÙˆÙŠØŒ ÛŒØ§Ù†Û ØªØ®ÛŒÙ„ او ادبي سبک او تګلار ØÙ‚یقت تر شعاع Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø±Ø§Ù†Ù‡ ولي، Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ ØÙ‚یقت په خدمت Ú©Û ÙˆÙŠ. پخوا، Ú†Û Ø§Ø¯Ø¨ÛŒØ§Øª تر ژورنالیزم مخکښ ډګر درلود، پر ژورنالیزم ÛŒÛ Ø§ØºÛŒØ² Ú‰ÛØ± و، خو اوس د رسنیو په ÙˆØ¯Û Ø§Ùˆ ټکنالوژیک پرمختګ سره ادبیات د ژورنالیزم تر اغیز Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ÙŠ. په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ø¨Ø±Ø¹Ú©Ø³ لا هم ژورنالیزم د ادبیاتو تر درانده اغیز Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ÛŒØŒ ÚÚ©Ù‡ دلته د خبریالانو Ú‰ÛØ±ÛŒ ØªØ´Û Ø§Ø¯ÛŒØ¨Ø§Ù†Ùˆ او شاعرانو Ú‰Ú©Û Ú©Ú“ÛØŒ طبعا، Ú†Û Ú˜ÙˆØ±Ù†Ø§Ù„Ø³ØªÛŒÚ©Û Ú†Ø§Ø±Û ÛŒÛ Ù‡Ù… په ادبي هغو Ø®Ú“ÙˆØ¨Û Ø¯ÙŠ.
په Ø¯Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÛŒÙˆ Ú©Û Ù…ÙˆÚ– په ژورنالستیکي ژانرونو Ú©Û Ù†ÙˆÙŠ سبکونه وینو، Ù„Ú©Ù‡ الماسي سبک، کیسه ییز سبک او Ø¯Ø§Ø³Û Ù†ÙˆØ±ØŒ Ú†Û Ø¯ ژورنالیزم او ادبیاتو یو Ú«Ú‰ ترکیب دی.
زه په مسلکي Ù„ØØ§Ø¸ له ژورنالیزم سره تړلی یم او په Ø¯Û Ø¨Ø±Ø®Ù‡ Ú©Û Ù…Û Ø¯ لیسانس په Ú©Ú†Ù‡ زده Ú©Ú“Û Ú©Ú“Û Ø¯ÙŠ. په ادبیاتو Ú©Û Ø¯ نظر او تیوري ورکولو Ù¾Ø±ÚØ§ÛŒ Ù‡Ú…Ù‡ کوم عملي کار ÙˆÚ©Ú“Ù…ØŒ په مسلکي Ù„ØØ§Ø¸ ÚØ§Ù† په هغه ØØ¯ Ú©Û Ù†Ù‡ Ú«Ú¼Ù…ØŒ Ú†Û Ù¾Ù‡ ادبي مسایلو Ú©Û Ø¨ØØ« او Ù…Ø¨Ø§ØØ«Û ÙˆÚ©Ú“Ù….
پوښتنه :
د خبر د ډولونو او څرنګوالي په اړه مو نظر Ú…Ù‡ دی؟ د یوه خبر او یا ژورنالیستیک ژانر لپاره کوم سبک، اصول او بنسټونه باید په پام Ú©Û ÙˆÙ†ÛŒÙˆÙ„ شي؟
Úواب :
اوس په عمومي ډول خبرونه په دوو ډولونو ویشل کیږي، Ú†Û ÛŒÙˆ نرم او بل سخت دي. پخوا په لسګونو ډوله خبرونه تعری٠شوي، خو زه پر Ù‡Ù…Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ÙˆÙ†Ùˆ ټینګار کوم، ÚÚ©Ù‡ دغه دوه ډوله خبرونه Ù¼ÙˆÙ„Û Ø¨Ú¼Û Ù¾Ù‡ ÚØ§Ù† Ú©Û Ø±Ø§Ù†ØºØ§Ú“ÙŠ.
د ژانر په اړه باید ووایم، Ú†Û Ù…ÙˆÚ– د رسنیو بÛلابÛÙ„ ډولونه لرو، Ú†Û Ø¯ هغو په پامنیوي سره د سبک بڼه هم ټاکل کیږي. په ټلویزیون Ú©Û Ø¨Ù‡ یو ډول وي، په راډیو Ú©Û Ø¨Ù„ ډول او په انلاین او چاپي رسنیو Ú©Û Ø¨Ù„ ډول. په عمومي ډول په سختو یا هارډ خبرونو Ú©Û Ø³Ø±Ú†Ù¾Ù‡ هرم سبک او په ساÙÙ¼ یا نرمو خبرونو Ú©Û Ú©ÛŒØ³Ù‡ ییز سبک کارول کیږي، خو بیا هم د سبک انتخاب په موضوع، Ø³Ù„ÛŒÙ‚ÛØŒ د Ø±Ø³Ù†Û Ù¾Ù‡ ډول او نورو مسایلو Ù¾ÙˆØ±Û ØªÚ“Ø§Ùˆ لري.
پوښتنه :
رادیواو تلویزون د اغیزمنو ډله ییزو رسنیو په توګه د یوه هیواد د خلکو د ذهن په ویښتیا او بیداری Ú©Û Ú…ÙˆÙ…Ø±Ù‡ رول لوبولای شي؟
Úواب :
Ø±Ø³Ù†Û Ù¾Ù‡ عمومي ډول د ویښتابه لپاره ÚšÛ ÙˆØ³ÛŒÙ„Û Ø¯ÙŠ. همدا اوس د عربو په پسرلي Ú©Û Ø¯ Ø§Ù„Ø¬Ø²ÛŒØ±Û Ø±ÙˆÙ„ ټولو ته جوت دی. په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ù‡Ù… رسنیو د عامه ذهنیت په روښانه کولو او دغه راز ویښتابه Ú©Û Ø±ØºÙ†Ø¯Ù‡ رول لوبولی دی.
پوښتنه :
Ø³ØªØ§Ø³Û Ù¾Ø± اند د یوه تلویزوني خبر لپاره د هغه متن او Ú©Ù‡ د هغه اړوند انÚور ډیر اړین دی؟
Úواب :
په ټلویزیون Ú©Û Ø¯ خبر او رپوټ Ù…ØÙˆØ± تصویر دی، خو غږ او متن ÛŒÛ Ø¨Ø´Ù¾Ú“ÙˆÙˆÙ†Ú©ÙŠ دي. ÛŒØ§Ù†Û Ø¯Ø§ Ø¯Ø±Û ÙˆØ§Ú“Ù‡ سره لازم او ملزوم دي. خو دا واقعیت هم دی، Ú†Û Ù¾Ù‡ ټلویزیون Ú©Û Ú‰ÛØ±Úله متن د تصویر په خدمت Ú©Û ÙˆÙŠ.
پوښتنه :
د جنایي او نورو غمجنو او ویرجنو پیښو خبرونه د لیدونکو او اوریدونکو پر روØÛŒØ§ØªÙˆ Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ú…ÙˆÙ…Ø±Ù‡ منÙÙŠ اغیز لري، دلته د ژورنالستیکو اخلاقو ØÚ©Ù… Ú…Ù‡ دی؟
Úواب :
موږ د Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ø¯ تګلارو له Ù…Ø®Û Ø¯ Ù¾ÛÚšÙˆ د پوښښ لپاره د مسلکي ارونو ترڅنګ یو Ù„Ú“ اخلاقي ارونه هم لرو، Ú†Û Ú˜ÙˆØ±Ù†Ø§Ù„ÛŒØ³ØªØ§Ù† ÛŒÛ Ù¾Ù‡ رعایت مکل٠دي. Ù„Ú©Ù‡ د مړو، سختو ټپیانو، مجرمانو او... تصویر نه خپرول، یا پر تصویر پرده اچول. دلته د ØÙ‚وقو او اخلاقو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ù¼Ú©Ø± هم Ù¾ÛÚšÛØ¯Ø§ÛŒ شي، Ú†Û ÛŒÙˆ Ø´Ù…ÛØ± خبریالان ÛŒÛ ØªØ±Ù…Ù†Ú ØªÙˆÙ¾ÛŒØ± نه شي کولای. ØÙ‚وق عموما د جرم تر ارتکاب وروسته عمل کوي، خو اخلاق Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي د انسان په داخل Ú©Û Ù‡Ø± وخت عمل ÙˆÚ©Ú“ÙŠ. Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي په اخلاقي Ù„ØØ§Ø¸ خبریال دا ÚšÙ‡ ÙˆÚ«Ú¼ÙŠØŒ Ú†Û Ø¯ یوه تورن یا متضرر تصویر خپور Ú©Ú“ÙŠØŒ ØØ§Ù„ دا، Ú†Û Ù¾Ù‡ ØÙ‚وقي Ù„ØØ§Ø¸ د جرم او ضرر له تثبیت پرته تصویر خپرول منع دي. یا برعکس Ú©Ù‡ مخاطبان د یوه ثابت مجرم عکس وغواړي Ø±Ø³Ù†Û ÛŒÛ Ø¨Ø§ÛŒØ¯ ور وښيي، خو دا د کس ÙˆÚ˜Ù„ دي. دلته مساله ØÙ‚وقي اړخ نیسي، خو Ú©Ù‡ اخلاقي اړخ ونیسي، نو بیا د مجرم تصویر نه خپریږي او د کس ØÛŒØ«ÛŒØª ساتل کیږي.
موږ په رسنیو Ú©Û Ù„Ù‡ لويه سره دوه ډوله اخلاق لرو، Ú†Û ÛŒÙˆ رسنیز- ژورنالستي اخلاق دي او بل ټولنیز. په رسنیزو اخلاقو Ú©Û Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„ ته ØÚ©Ù… کیږي او په ټولنیزو هغو Ú©Û ØªÙ„Ù‚ÛŒÙ†. رسنیز- ژورنالستي اخلاق موږ ته ØÚ©Ù… کوي، Ú†Û Ù¾ÛÚšÛ ØªØ± مخاطبانو ورسوو، خو ټولنیز اخلاق د Úینو مسایلو په تړاو Ø³Ù¾Ø§Ø±ÚšØªÙ†Û Ú©ÙˆÙŠ او Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي په یو نیم مورد Ú©Û ÚØ§Ù†Ø³Ø§Ù†Ø³ÙˆØ±ÙŠ Ù‡Ù… Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“ÙŠ. په ژورنالیزم Ú©Û Ø¯ اخلاقو Ø¨ØØ« Ú‰ÛØ± ګونګ دی. رسنیز اخلاق موږ ته ØÚ©Ù… کوي، Ú†Û Ø¯ ÚØ§Ù†Ù…رګي برید ژر خبر او رپوټ ورکړو، خو ټولنیز اخلاق ØÚ©Ù… کوي، Ú†Û Ù„Ù‡ ټپیانو سره مرسته ÙˆÚ©Ú“Ùˆ. دغلته یو تقابل Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ کیږي، Ú†Û Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„ په یوه دوه لار Ú©Û ÙˆØ§Ù‚Ø¹ کوي. Ø¯Û ØªÙ‡ تر اوسه هیڅ Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ø§Ùˆ Ø±Ø³Ù†Û Ù‡Ù… ØÙ„ لاره نه ده را Ø§ÛØ³ØªÙ„Û.
پوښتنه :
Ø³ØªØ§Ø³Û Ù„ÛŒØ¯ د هیواد د ژورنالیستانو، په تیره بیا د رادیو او تلویزون د آزمویلو او پخو کادرونو او کارکوونکو په راغونډولو او د ÛŒÙˆÛ Ø¯Ø§Ø³Û ØºÚšØªÙ„ÙŠ او مسلکي رادیو تلویزوني Ø´Ø¨Ú©Û Ù¾Ø± بیا جوړولو Ú©ÛØŒ Ú†Û Ù¾Ù‡ علمي، سیاسي، ملي، ادبي او ÙØ±Ù‡Ù†Ú«ÙŠ Ø§Ùˆ نورو پوهنیزو خپرونو Ú©Û Ú…Ø±Ú«Ù†Ø¯Ù‡ اغیز او رول ولري، Ú…Ù‡ دی؟
Úواب :
دا خورا ÚšÙ‡ نظر دی، خو په رسنیو Ú©Û Ø¨Ø§Ø²Ø§Ø± او اقتصادي مسایل مهم دي. Ú©Ù‡ Ú†ÛØ±Û موږ خپلو ملي سوداګرو ته په رسنیز ډګر Ú©Û Ø¯ یوه ډاډمن بازار او اقتصادي ګټو تضمین ورکړو، یا د Ø±Ø³Ù†Û Ø¯ Ø®ÙˆØ¯Ú©ÙØ§ÙŠÙŠ Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ تثبیت Ø´ÙˆÛ ØªÙ…ÙˆÛŒÙ„ÙŠ Ø³Ø±Ú†ÛŒÙ†Û Ù¾ÛŒØ¯Ø§ کړو، Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي Ø¯ØºØ³Û ÛŒÙˆÙ‡ کارته زمینه برابره شي، له Ø¯Û Ù¾Ø±ØªÙ‡ د یوه ÙØ¹Ø§Ù„ او بریالي ټلویزیوني چینل جوړول ستره پانګونه غواړي.
پوښتنه :
ØªØ§Ø³Û Ø¯ÛŒÙˆ Úوان او تکړه ژورنالیست په توګه دهیواد د ننه او په بهر Ú©Û Ø¯ ژورنالیستانو Ù¼ÙˆÙ„Ù†Û Ø§Ùˆ د هنرمندانو Ø§ØªØØ§Ø¯ÛŒÛ ته Ú…Ù‡ پیغام لرئ؟
Úواب :
په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ø®Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„ÙŠ خورا سخت او پیچلی مسلک دی. ژورنالیستان تل له ستونزو سره لاس او ګریوان دي. د خبریالانو د ټولنو او خبریالانو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÚÙ†Úیري اړیکو ته اړتیا ده. دا له موږ سره د ØÙ‚ایقو په پلټنه او د ګواښونو پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ù¾Ù‡ Ú«Ú‰Ù‡ Ø¯ÙØ§Ø¹ Ú©Û Ù…Ø±Ø³ØªÙ‡ کوي. د یوه کشر په توګه به همدا پیغام بس وي.
ښاغلی سهار ØµØ§ØØ¨ له ØªØ§Ø³Û Ú…Ø®Ù‡ ډیره مننه، Ú†Û Ø²Ù…Ø§ پوښتنو ته مو پوره او کره Úوابونه راکړل.ادبي او ÙØ±Ù‡Ù†Ú«ÙŠ Ú‰ÛŒÙˆÛ Ù…Ùˆ تل Úلانده او روښانه اوسه.
Ù…ØØªØ±Ù… مسعود ØµØ§ØØ¨ له ØªØ§Ø³Û Ù†Ù‡ هم د زړه له Ú©ÙˆÙ…Û Ù…Ù†Ù†Ù‡ کوم.
په ډیر درنښت او ادبي مینه :