Ù¡Ù§ Ù…Û Ù¢Ù Ù¡Ù£
The Right Way Out of Afghanistan
داسى يو هيواد وروسته پريښودل چى پخپله يى اداره کړى شى.
Foreign Affairs (Magazine, July, August 2012)
دا لکينه د ښاغلو سټيÙÙ† هيډلى او جان پوډسټا لخوا ليکل شوى او د ÙØ§Ø±Ù† اÙيير يعنى بهرنيو اړيکو په مجله Ú©Ù‰ د
٢٠١٢ کا ل د جولائى/ آګست په مياشتو کى په انګريزى ژبه خپره شويده.
سټيÙÙ† هيډ لى د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو د سولى په انسټيټوټ Ú©Ù‰ کار کوى او د ولسمشر جارج بش د ملى امنيت سلا کار وو. جان پوډسټا د امريک د پرمختيايى مرکز مشر او د ولسمشر بل کلنټن د Ø¯ÙØªØ± مشر وو. په ٢٠١١ کال دي دواړو ته ددي کار وظيÙÙ‡ ورکړل شوه Ú†Ù‰ په Ú«Ú‰Ù‡ سره د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو پاليسى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او پاکستان په اړه د څيړني لاندى ونيسى Ú†Ù‰ خپلي لاسته راوړني يى Ù¾Ú©Ù‰ ارزيابى کړيدي.
ددى ليکنى د خپريدو څخه Ú…Ù‡ Ú©Ù… يو کال تير شويدى خو بيا هم د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د اوسنيو شرايطو سره Ú‰Ú‰Ù‡ لګوى.
په دى ليکنه Ú©Ù‰ زما توجه Úينو Ù¼Ú©Ùˆ ته اوښتى Ú†Ù‰ د يوى لنډه Ú©Û ØªØ¨ØµØ±Ù‰ په کولو سره يى روښانه کول غواړم. دى دواړو ښاغلو د پاکستان د کړنو څخه د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او هم د امريکا په مقابل Ú©Ù‰ سرونه ټکولي دي خو سره د هغى هم د پاکستان څخه Ø¯Ù‡Ù…Ú©Ø§Ø±Û ØºÙˆÚšØªÙ‡ او Ø²Ø§Ø±Û Ú©ÙˆÙ‰ او داسى ښکارى Ú†Ù‰ امريکا سره د ټولو ناټو هيوادونو د پاکستان په مقابل Ú©Ù‰ ددوي زور او قوت ناتوان ښکارى. Ú©Ù‡ دا ليکنه سر تر پايه ولوستل شى هر Ú…Ù‡ به روښانه شى. بله خبره داده Ú†Ù‰ په ليکنه Ú©Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د جنګى جنايتکارانو، جنګسالارانو او د بشر د ØÙ‚وقو د ناقضينو په باره Ú©Ù‰ ØØªÙ‰ يو Ù¼Ú©Ù‰ هم نه دى ياد شوى، Ú†Ù‰ دا ماته ډيره د ØÙŠØ±Ø§Ù†ØªÙŠØ§ خبره ده. ÚÚ©Ù‡ Ú†Ù‰ د امريکا د ملګرو ملتونو سازمان (د امريکا د ملګرو ملتونو سازمان ÚÚ©Ù‡ وايم هلته Ú†Ù‰ هر تصميم نيول Ú©ÙŠÚ–Ù‰ نو Ú©Ù‡ د امريکا په خوښه وى منل Ú©ÙŠÚ–Ù‰ او Ú©Ù‡ نه د امريکا د ويټو د تبرګى سره مخامخ Ú©ÙŠÚ–Ù‰) هميشه چغي او ناري سوري وهى Ú†Ù‰ هغه او دغه هيواد، هغه جنګى ډله او يا هغه زمامدار اويا هغه سړى په هغه او دغه مسئله Ú©Ù‰ د بشر د ØÙ‚وقو څخه سر غړونه Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ بايد يا پرى ØªØØ±ÙŠÙ…ات ولګول شى او يا هم د هاګ نړيوالى Ù…ØÚ©Ù…Ù‰ ته په زور او يا رضا راښکل شى.
١بله خبره داده Ú†Ù‰ دي ښاغلو د ايران د آخوندى رژيم د لاسوهنو په باره Ú©Ù‰ Ú†Ù‰ هميشه يى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ګوډاګيانو پواسطه سره د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په کورنيو چارو Ú©Ù‰ د ژبى، مذهب او ØØªÙ‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په Úينو ولايتونو Ù„Ú©Ù‡ هرات او نورو باندى د خپل ملکيت دعوى کوى هيڅ نه دى ويلى. اوس دا تاسو او دا د هغوي د ليکنى ژباړه.
"Ø¯Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او امريکا تر Ù…Ù†Ú Ø¯ ملګرتيا ستراتيژيک تړون د Ø§ÙØºØ§Ù†Ù†Ø³ØªØ§Ù† د جنګ په سختو شرايطو Ú©Ù‰ د Ù…Û Ù¾Ù‡ مياشت Ú©Ù‰ په داسى ØØ§Ù„ت Ú©Ù‰ لاسليک شو Ú†Ù‰ د ناټو او ايسا٠Úواکونه په دى باندى کار کوى Ú†Ù‰ د هيواد د امنيت چاري Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت ته وسپاري، Ú†Ù‰ ددي تړون د طرØÙ‰ پر بنسټ به په راتلونکى وخت Ú©Ù‰ د اوږد مهالى Ù‡Ù…Ú©Ø§Ø±Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ لاره جوړه کړى، خو مهمه داده Ú†Ù‰ د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات د ٢٠١٤ کال څخه وروسته په څومره اندازه د پيسو او Úواکونو ژمنه کوى. له بله طرÙÙ‡ ترهګران خپلو بريدونو ته په ټول هيواد Ú©Ù‰ د نړيوالو شخصيتونو او د ØØ§Ù…د کرزى د ØÚ©ÙˆÙ…ت ملاتړو وژلو ته په لويه Ú©Ú†Ù‡ ادامه ورکوي. همدا راز د امريکا او Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¨Ù‰ باورى هم په زياتيدو ده Ú†Ù‰ علت يى د Ø§ÙØºØ§Ù† ملکى خلکو مرګ ژوبله، د Ø§ÙØºØ§Ù† عسکرو لخوا په امريکايى او نړيوالو Úواکونو د ØÙ…لو زياتوالى دى Ú†Ù‰ علت يى د امريکايى عسکرو لخوا غلطياني دي Ú†Ù‰ په يوه هوائى اډه Ú©Ù‰ يى د قران د نسخو سوÚول وو.
سره ددي د اوباما اداره، طالبانو او پاکستان ته په دى نيت لاس غÚولى دى Ú†Ù‰ د خبرو اترو له لارى د ØÙ„ لار ولټوى خو د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو د انتقال ستراتيژى ددى پړاو سره د Ú‰Ù¾Ù„ÙˆÙ…Ø§Ø³Û Ù¾Ø± ÚØ§Ù‰ عسکري کړنو (ÙØ¹Ø§Ù„يتونو) ته لومړيتوب ورکوي.
څرنګه Ú†Ù‰ واشنګټن خپل Úواکونه اوباسى په عين ØØ§Ù„ Ú©Ù‰ يى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† منظم او غير منظم Úواکونه په وسلو سمبال کړيدي Ú†Ù‰ ترهګر قوماندان او نور سرزوري (Ø§ÙØ±Ø§Ø·ÙŠØ§Ù†) په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او پاکستان Ú©Ù‰ په نخښه Ú©Ú“ÙŠ. عسکرى عملياتو ډيري لاسته راوړڼى کړيدي Ú†Ù‰ په ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù‰ ډول يى القاعده ماته Ú©Ú“Ù‰ او په سيمه Ú©Ù‰ يى د هغوي لوړ پوړى Ø±Ù‡Ø¨Ø±Û Ù„Ù‡ منÚÙ‡ ÙˆÚ“ÙŠØŒ Ú†Ù‰ په دى عمل سره د امريکا ملى امنيت خوندى شوى، د طالبانو ترهګرى کمزورى شوى Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت د سهيل په زياتو سيمو ښايسته ÚšÙ‡ ØØ§Ú©Ù…يت لرى.
خو امنيت ته په لمړيتوب سره سره د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو د کرزى په ØÚ©ÙˆÙ…ت باندى د ډير ÙØ´Ø§Ø± څخه کار نه دى اخستى Ú†Ù‰ يو قانونى Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت جوړ Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ په قانون باندى ولاړ او د ØÚ©ÙˆÙ…تى ادارو سره ØØ³Ø§Ø¨ او کتاب وشى او ازادو او روښانه ټولټاکنو ته لاره هواره شى.
Ù¢
همدا راز دا Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† اداره به د يو سخت انتقالى سياسى بدلون سره مخامخ شى په ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù‰ ډول د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او ملګري يى Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†Ù‰ يى د قدرت انتقال ته خپله توجه اړولى وه په هم هغه اندازه بايد دامنيتى چارو سپارلو ته هم لمړيتوب ورکړى. د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د اساسى قانون له مخى کرزى ديته اړ دى Ú†Ù‰ د ÙˆÙ„Ø³Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ ټولټاکنو څخه Ú†Ù‰ په ٢٠١٤ کال Ú©Ù‰ تر سره Ú©ÙŠÚ–Ù‰ د واک څخه Ú«ÙˆÚšÙ‡ شى. د ټولټاکنو دا مرØÙ„Ù‡ بايد په بشپړ ډول يو قانونى سياسى سيستم ته لار هواره Ú©Ú“Ù‰. تر اوسه پورى سياسى ډلي په هيواد Ú©Ù‰ کمزوري او يوى خواته دي، د رايو ثبتول کاÙÙ‰ نه دي اود هيواد د ټولټاکنود ادارو د اختيار د ضمانت نشتوالى دى. سياستوال په Ù¢Ù Ù Ù© او ٢٠١٠کلنو Ú©Ù‰ د ÙˆÙ„Ø³Ù…Ø´Ø±Û Ø§Ùˆ پارلمانى ټولټانکو ته Ú†Ù‰ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د بى Ø«Ø¨Ø§ØªÛ Ø³Ø±Ù‡ مخامخ او په به ÙØ±ÙŠØ¨Ú©Ø§Ø±Û سره تورن وو نور هغسى ØØ§Ù„ت ته تيار نه دي.
د مسئلى د خرابوالى په صورت Ú©Ù‰ د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو او پاکستان تر Ù…Ù†Ú Ø¨Ø¯ ګمانى خپل اوج ته رسيدلى ده. د (Ù†Ú“Û) هيوادونه د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† سياسى جوړښت ته په منÙÙ‰ نظر ګورى او خپل مؤق٠يى په سيمه Ú©Ù‰ د امنيت انډول ته اړولى دى.Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات په نسبى ډول د يو با ثباته Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† غوښتونکى دى Ú†Ù‰ بيا د نړيوالو ترهګرو ګروپونو په ÚØ§Ù„Ù‡ بدل نه شى او نه هم د پاکستان زروى Úواک بى ثباته Ú©Ú“Ù‰. له بله اړخه پاکستان غواړى Ú†Ù‰ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ خپل Ù†Ùوذ زيات او د هندوستان اثر او رسوخ Ú©Ù… کړى، په دى کار سره پاکستان غواړى Ú†Ù‰ د اکثريت پښتنو طالبانو ننګه ÙˆÚ©Ú“ÙŠ. سره ددى Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او پاکستان دواړه ديته ليواله دي Ú†Ù‰ د هيوادونو باالقوه ګټي Ù¾Ú©Ù‰ همغاړي Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ د هغه پوسيله سره د تروريزم خلا٠د اتومى وسلو ساتنه يقيني Ú©Ú“ÙŠ.
د ٢٠١٤ کال نه وروسته امريکا ديته ضرورت لرى Ú†Ù‰ خپل يو Ú…Ù‡ Úواکونه په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د ناکراريو څخه د مخنيوى په خاطر ولري. خو په اوسنى وخت Ú©Ù‰ د بهرنيو Úواکونو زيات شتون د نا Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ وخت لپاره غوره لار نه ده. سره ددي امريکايى او Ù…ØªØØ¯Ùˆ Úواکونو په تيره لسيزه Ú©Ù‰ په مسلکى ډول خپله بهادرى ښوولى ده، اوس دا د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او پاکستان په رهبرانو پورى اړه لرى Ú†Ù‰ د خپلو هيوادونود سمسورتيا او امنيت لپاره ګامونه پورته Ú©Ú“ÙŠ.
په دي اساس Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات ديته اړتيا لرى Ú†Ù‰ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ خپل عسکرى Úواک او اقتصادى پانګونه را کمه او کورنيو سياسى مسئلو ته د ØÙ„ لار هوراه Ú©Ú“Ù‰. Ú©Ù‡ چيرى Úوکونه په غير منظم ډول وايستل شى نو دا به د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† کمزورى دولت او امنيت ته يو لوى خطر متوجه Ú©Ú“Ù‰. دا کار به د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† دولت د سقوط سره مخامخ او د وينو توئيدل به جارى شى او هم به په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ دننه ÙˆÚ«Ú“ÙŠ په لويه اندازه د خپلو کورونو څخه Ø¨ÙŠÚØ§ÙŠÙ‡ او يا به ګاونډيو هيوادونو ته کډوال شى Ú†Ù‰ داکار به جنګى ډلواو ترهګرو (ترورستانو) ته پراخه سيمه خالى پريږدى Ú†Ù‰ په دي سره به په سيمه Ú©Ù‰ د امريکا Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ او ستراتيژى د خطر سره مخامخ شى.
Ù£
د اړودوړ(Ø¨ØØ±Ø§Ù†) هيواد
نړيواله ټولنه ديته ژمنه ده Ú†Ù‰ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د انتقال مرØÙ„Ù‡ د Ø§ÙØºØ§Ù† امنيتى Úواکونو او د کابل ØÚ©ÙˆÙ…ت په Úواکمنتيا پورى مشروطه وى. خو دا ØÚ©ÙˆÙ…ت ژوري نيمګړتياوي لرى، او Ø§ØØªÙ…ال لرى Ú†Ù‰ نړيواله ټولنه نوري خپلى مرستي په دى خاطر Ú†Ù‰ کوم لوى خطر Ù…Ù†ÚØªÙ‡ رانه ÙˆÚ“Ù‰ ودروي. د اساسى قانون سيستم (طريقه) Ú†Ù‰ د ØÚ©ÙˆÙ…ت د اجرائيوى قوى په لاسونوکى غير له دى نه Ú†Ù‰ په ØÙ‚يقى توګه سره موازنه او تطبيق شى لويدلى Ú†Ù‰ دا کار پخپله د واک څخه د ناوړى ګټى د اخستلو په معنى ده. ØÚ©ÙˆÙ…تى مامورين هميشه دولتى مؤسسي ديته اړ باسى Ú†Ù‰ ددوي د آمرونو څخه په رسمى ډول پيروى ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ دى کار ادارى ÙØ³Ø§Ø¯ (رشوت)ØŒ واسطى، قوم Ù¾Ø±Ø³ØªÛ Ø§Ùˆ خويش Ø®ÙˆØ±Û ØªÙ‡ په ملى او Ù…ØÙ„Ù‰ Ú©Ú†Ù‡ لاره پرانستى ده.
کرزى په دى Ú©Ù‰ پاتى راغلى Ú†Ù‰ خپله د Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§ØªÙˆ آجندا پر مخ بوزي او يا دا Ú†Ù‰ د لياقت په اساس دولتى مامورين وټاکي. په عوض Ú©Ù‰ د هغه ØÚ©ÙˆÙ…ت Úينو څانګو ته پوره واک او اختيار ورکړى Ú†Ù‰ د معيارونو څخه په پراخه پيمانه سر غړونه Ùˆ Ú©Ú“Ù‰. د پارلمان، قضايى او Ù…ØÙ„Ù‰ ادارو کمزورتيا په دى معنى ده Ú†Ù‰ د ÙˆÙ„Ø³Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ Ù…Ø§Ú¼Û Ú…Ø®Ù‡ بهر نور چينلونه هم شته Ú†Ù‰ د هغه مسؤلو کړيو يا مشرانو په باره Ú©Ù‰ Ú†Ù‰ ØØ³Ø§Ø¨ کتاب بايد ورسره وشى د تصميم نيولوبهير د خپل اغيز لاندى راوستى دى.
د روښانه او مؤثر قانون او قضايى سيستم نشتوالى ددى سبب شوى Ú†Ù‰ طالب ترهګرو ته ددى زمينه برابره Ú©Ú“Ù‰Ú†Ù‰ په ازاده توګه سره کورني مخالÙين د Ø§ÙØºØ§Ù† دولت په مقابل Ú©Ù‰ وپاروي. د طالبانو وړتيا په دى Ú©Ù‰ ده Ú†Ù‰ هغه ناراضى او وروسته پاتى ټولني سره منظمى Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د طالبانو د ارتجاعى کړيو لپاره د پولى پوري غاړه په پاکستان Ú©Ù‰ د پناه خوندى ÚØ§Ù‰ پيدا Ú©Ú“Ù‰. علاوه پر دى هغه Ú…ÙˆÚ© Ú†Ù‰ ګټه ÙˆÚ©Ú“Ù‰ بايد Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ يو سياسى مرکزى سيستم Ù…Ù†ÚØªÙ‡ راولى Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ټاکنو ټولي سيالى ډلي سره په يو مرکز راټولي Ú©Ú“ÙŠ. Ú©Ù‡ چيرى مخالÙين دا لاره غوره Ù†Ú©Ú“Ù‰ او واک د يو بل سره شريک Ù†Ú©Ú“ÙŠ نو په دى Ú©Ù‰ هيڅ Ø´Ú© نشته Ú†Ù‰ د قدرت څخه به غلطه ګټه پورته شوي وي.
Ú©Ù‡ ÙØ±Ø¶ Ú©Ú“Ùˆ Ú†Ù‰ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† يو سياسى مرکزى سيستم هم ولرى په څرګندو Ù¼Ú©Ùˆ بايد وويل شى Ú†Ù‰ دا هيواد په ØÙ‚يقت Ú©Ù‰ دومره Ù„Ú– امکانات لرى Ú†Ù‰ د خپل ÚØ§Ù† ساتنه پخپله ÙˆÚ©Ú“Ù‰. سره ددى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† اقتصاد د Ù¢Ù Ù Ù¢ کال راهيسى دوه چنده شويدى Ú†Ù‰ ØÚ©ÙˆÙ…ت ددى توان لرى Ú†Ù‰ ماليه او ګمرکى عايدات راغونډ کړى، د کابل ØÚ©ÙˆÙ…ت لا تراوسه هم د نړيوالي ټولني په مالى مرسته تکيه Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ په هغي سره زياتره خپله اداره، د مامورينو تنخواه او نور خد مات سرته رسوي. د Ú…Ùˆ کلنو راهيسى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د اردو او پوليسو ټول لګښت د ڼاټو د روزونکو لخوا ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ú†Ù‰ دى کار د ØÚ©ÙˆÙ…ت ټوله ملى بودجه د خپل سيورى لاندى راوستي ده.
Ù¤
د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او نوري مرسته ورکونکي ټولني نور نشى کولى Ú†Ù‰ د يوى نا ټاکلي مودى لپاره دا لګښتونه وزغمي. د نړيوالى اقتصاد نااميدى، په بهرنيو کارکوونکو باندى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù†Ùˆ ØÙ…لي او د امريکا او Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† تر Ù…Ù†Ú Ø¬Ù†Ø¬Ø§Ù„ÙŠ Ø¨ØØ«ÙˆÙ†Ù‡ د کابل ØÚ©ÙˆÙ…ت لپاره دا ستونزه راولاړه وى Ú†Ù‰ نور نشى کولى Ú†Ù‰ په Ø¨Ù‡Ø±Ù†Û Ù…Ø±Ø³ØªÙŠ باندى هميشه تکيه ÙˆÚ©Ú“Ù‰. د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت د خپل ÚØ§Ù† د ساتنى لپاره بايد خپلى جرړي دننه په هيواد Ú©Ù‰ په سياسى او اقتصادى Ù„ØØ§Ø¸ ټينګي Ú©Ú“ÙŠ. د يو ÚšÙ‡ سياسي مهارت څخه بايد کار واخستل شى Ú†Ù‰ په هغه Ú©Ù‰ منظم Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§Øª را Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ Ù¾Ú©Ù‰ د ØØ³Ø§Ø¨ ورکولو او ناجايزه کارونو څخه د مخنيوى لپاره يوه مرکزى اداره Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“Ù‰.
Ú©Ù‡ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† دولت وغواړى Ú†Ù‰ د کلنو نا آراميو څخه خلاص شى نو بايد Ú†Ù‰ د هغه مخالÙÙˆ ګروپونو سره Ú†Ù‰ په زور زياتى Ú©Ù‰ يى برخه نه وي اخستى، د Ø§ÙØºØ§Ù†Ù‰ ټولنى نور اړخونه او همدا راز نورووسله والو ډلو سره د سياسى جوړ جاړى په خاطر خپلي اړيکي ټينګي Ú©Ú“ÙŠ.
د ستراتيژى همغاړه کول
دا بايد له پامه ونه غورÚول شى Ú†ÙŠ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د سياست کمزورى اډانه به په قوى Ø§ØØªÙ…ال وروسته له ٢٠١٤ کال څخه د امنيت په Ù„ØØ§Ø¸ Ú«Ú‰Ù‡ ÙˆÚ‰Ù‡ شى. Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات يوى Úواکمني سياسى Ø³ØªØ±Ø§ØªÙŠÚ˜Û ØªÙ‡ اړتيا لرى Ú†ÙŠ په ډيره Ú†Ø§Ø¨Ú©Û Ø³Ø±Ù‡ د Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت د قدرت د ليږد(انتقال) لپاره قانوني لاري چاري برابري Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ د سياسى جوړ جاړى لپاره د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د سياسى لوبغاړو لپاره Ú†Ù‰ د اوسنى بهير نه بهر پاتي دى ( هغه طالبانو Ú†Ù‰ غواړي Ù¾Ú©Ù‰ برخه واخلى) او هم د سيمي په Ù„ØØ§Ø¸ پاکستان Ù¾Ú©Ù‰ راګډ Ú©Ú“Ù‰.
لمړى دا Ú†Ù‰ يو ډير ÚšÙ‡ قانونى Ø§ÙØºØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت Ù…Ù†ÚØªÙ‡ راوړل شى د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او نور ملګري يى دا بايد يقينى Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ په ٢٠١٤ کال Ú©Ù‰ د ÙˆÙ„Ø³Ù…Ø´Ø±Û Ø¨Ù‡ÙŠØ± په پوره Ø§Ø±Ø§Ù…Û Ø³Ø±Ù‡ پر مخ ولاړ شى اود اساسى قانون پا اساس کرزى بايد د واک څخه ليرى شى. په لنډه موده Ú©Ù‰ د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد دا روښانه اود ستراتيژيک تړون د شرطونو په اساس تضمين ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ کرزى بايد يو قانونى منتخب ÚØ§Ù‰ نيونکى ته قدرت وسپارى. کله Ú†Ù‰ کرزى د واک څخه ليرى شى، هغه او د هغه Ú©ÙˆØ±Ù†Û ØªÙ‡ بايد د ØÙاظت تضمين ورکړل شى، د هغه نيږدى ملګري او Ø·Ø±ÙØ¯Ø§Ø±Ø§Ù† د ØÚ©ÙˆÙ…ت نه بايد Ùˆ نه ايستل شي او هغه (کرزى) په آبرومندانه ډول له Ø¯ÙØªØ± څخه رخصت شى. هغه ته بايد يا په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ او يا هم بلى کومى يوى نړيوالى ادارى Ú©Ù‰ عالى مقام ورکړل شى Ú†Ù‰ ددي ويري Ø§ØØ³Ø§Ø³ ونکړى Ú†Ù‰ د واک څخه ليرى Ú©Ú“Ù„ شويدى، Ú†Ù‰ په دى صورت Ú©Ù‡ به نورو سياسى څيرو ته دروازه خلاصه شى.
Ù¥
يو ريښتنى او وسيع دموکراتيک بدلون ته لاره هوارول Ú†Ù‰ په هغه Ú©Ù‰ سياستوال برخه ولرى او همدا رنګه نړيواله ټولنه بايد په دى باندى زور واچوى Ú†Ù‰ دټولټاکنو لپاره د Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§ØªÙˆ يوه ÚšÙ‡ پرمختللى لاره Ú†Ù‰ په ٢٠١٤ او ٢٠١٥ Ú©Ù‰ تر سره Ú©ÙŠÚ–Ù‰ Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“Ù‰. ددى کار په کولو سره بايد د راي ثبتولويوه مؤثره ملى اداره جوړه شى Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† دوو مهمواورګانونو ته د ازادو او روښانو انتخاباتو ضمانت ورکړى شى. د زياتو ګوندونو د ثبت بهير اوغير له دى نه Ú†Ù‰ د يواÚينيو رڼو رايى اچولو طريقه په کار واچول شى Ú†Ù‰ رايى اچونکي د پارلمانى ټاکنو د چوکيو (سيټونو) لپاره Ú†Ù‰ کانديدان يى سلهاو ته رسيږى په بل القوه ډول د رايى اچولو يو ÚÙ„ ØÙ‚ Ùˆ لرى، په دي کار سره به د پارلمان د پخوانيو وکيلانو زور کمزورى Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ نور سياسى ګوندونه په مؤثره توګه د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ګټو نمايندګى ÙˆÚ©Ú“Ù‰ شى.
د مالى اولوژستيکى اصولو په اساس د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ټولټاکنو په بهير Ú©Ù‰ بايد مرستي وشي. امريکا، ملګري ملتونه اونوري نړيوالي بسپنه ورکوونکي ټولني بايد ددى غوښتونکي واوسى Ú†Ù‰ د ٢٠١٤ او ٢٠١٥ ټولټاکني د ÚšÙˆ معيارونو په اساس وي نه Ù„Ú©Ù‡ Ú†Ù‰ پخوا يى د انتخاباتى مبارزو واک د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù†Ùˆ په لاس Ú©Ù‰ وو.
Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات ديته اړتيا لرى Ú†Ù‰ په اوږد مهاله ډول د خپل ټول Úواک څخه کار واخلى او په دوامدار ډول د کنټرول يو انډوليز Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§Øª Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ په هغه Ú©Ù‰ به مخالÙÙˆ قوتونو ته د سياست په ميدان Ú©Ù‰ د ګډون زمينه برابره شى. په دى کار سره به د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت د ØØ³Ø§Ø¨ ورکولو په برخه Ú©Ù‰ Ú†Ù‰ په نړيوالو Ú©Ù†ÙØ±Ø§Ù†Ø³ÙˆÙ†Ùˆ او د ستراتيژک ټرون په برخه Ú©Ù‰ يى سپارښتنه شويده ژمن واوسى. نړيواله ټولنه په ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§Ùˆ قانونى ډول بايد خپله توجه کورنيومخا Ù„Ùينو اود مدنى ټولنو سازمانونو پيژندلو ته واړوى او هغوي ديته تشويق Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ د قانون په چوکاټ Ú©Ù‰ د سياسى ګوندونو په پروګرامونو Ú©Ù‰ ÙØ¹Ø§Ù„Ù‡ ونډه واخلى. Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† يوى Úواکمنى سولى ته Ú†Ù‰ په ÚšÙ‡ توګه سره يى اداره Ú©Ú“Ù‰ اړتيا لرى، د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد پارلمان ديته وهڅوى Ú†ÙŠ د دولت د مآمورينو په ټاکنو Ú©Ù‰ ÙØ¹Ø§Ù„ رول ولوبوى Ú†Ù‰ د هيواد ملى انکشاÙÙ‰ بودجه تصويب Ú©Ú“Ù‰ شى. Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† يواÚÙ‰ په دى ډول Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§ØªÙˆ سره کولى شى Ú†Ù‰ خپلو ÙˆÚ«Ú“Ùˆ او نورو پخوانيو جنګى ډلو ته واضØÙ‡ Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ دوي يواÚÙ‰ په وړتيا او لياقت سره کولى شى Ú†Ù‰ خپلي ګټي لاسته رواړي نه د زور د لارى.
Ù¦
برسيره پر دى Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد پخپلو مالى مرستو سره د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† سياسى ليږد(انتقال) تقويه کړى، دا هم بايد يقينى Ú©Ú“Ù‰ کله Ú†Ù‰ Ø¨Ù‡Ø±Ù†Û Ù…Ø±Ø³ØªÙŠ کميږى هيواد به د اقتصادى کمزورتيا سره نه مخامخ Ú©ÙŠÚ–Ù‰. په تيره لسيزه Ú©Ù‰ د پراختيا لپاره ډير پروګرامونه په لاره اچول شوي وو Ù„Ú©Ù‡ د ملى يووالى پروګرام اود روغتيا د اساسى خدمتونو کارونه Ú†Ù‰ د ټولنى په ګټه دي او هغه پراختيايي پروژي Ú†Ù‰ د ملى متخصصينو لخوا په نظر Ú©Ù‰ نيول شويدي بيا Ø±Ø§Ú˜ÙˆÙ†Ø¯Û Ø´Ù‰. واشنګټن ته ښايى Ú†Ù‰ په مهمو وزارتونو Ú©Ù‰ Ù„Ú©Ù‡ د مالي او معادن او صنايع وزاراتونو Ú©Ù‰ اداري ټيمونه تقويه Ú©Ú“Ù‰. همدا راز واشنګټن بايد خپله يوه زياته اندازه مالى مرسته د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† بودجى ته ورکړى، Ú©Ù‡ نه نو بهرني قرارداديان Ú†Ù‰ بيدريغه پيسي مصرÙوى ØÚ©ÙˆÙ…ت به د يو لوى ادارى ÙØ³Ø§Ø¯ پر مخ بوÚÙ‰. د قانونى تعقيب دا لايØÙ‡ بايد د هغه لوړ رتبه مآمورينو په مقابل Ú©Ù‰ په کار واچول شى چا Ú†Ù‰ په دى تازه وختونو Ú©Ù‰ د کابل بانک د سقوط سره مخ Ú©Ú“ Ú†Ù‰ په دى کار سره به ټولو ته واضØÙ‡ شى Ú†Ù‰ د قانون په مقابل Ú©Ù‰ ټول يوشان او د جزا څخه نشى معا٠کيدلى.
په نتيجه Ú©Ù‰ Ú©Ù‡ چيرى يوه ناکامه Ù‡Ú…Ù‡ وشى او طالبانو سره تماس ونيول شى امکان لرى Ú†Ù‰ Úيني ګټي لاسته راوړي.
دوهمه دا Ú†Ù‰ د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د مخالÙÙˆ ÙØ±Ø§Ú©Ø³ÙˆÙ†ÙˆÙ†Ùˆ (په ګوندونو Ú©Ù‰ Ú©ÙˆÚ†Ù†Û Ú‰Ù„ÙŠ) يوى سياسى روغى جوړى ته راغب Ú©Ú“ÙŠ. د پخلاينى لپاره Ú†Ù‰ د هرى يوى Ø³ØªØ±Ø§ØªÙŠÚ˜Û Ú…Ø®Ù‡ کار اخستل Ú©ÙŠÚ–Ù‰ بايد د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ټول مخال٠ګروپونه دا کوشش ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ طالبانو ته لاس وراوږد Ú©Ú“Ù‰. ددى هلو Úلو مؤÙقيت د اعتبار څخه يو Ú…Ù‡ ليرى ښکارى: ÚÚ©Ù‡ Ú†Ù‰ طالبانو په وار وار د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ØÚ©ÙˆÙ…ت سره خبري کول رد Ú©Ú“ÙŠ دي، دوي داسى يو پلان لرى Ú†Ù‰ په قطر Ú©Ù‰ خپل يو سياسى Ø¯ÙØªØ± پرانيزى Ú†Ù‰ دا کار به يواÚÙ‰ د خبرو اترو لپاره وى نه ددوي د (سياسى) اصالت په معنى. د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد کوشش ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د بنديانو د ادلون بدلون کار Ú†Ù‰ سختى مرØÙ„Ù‰ ته رسيدلى دى منسجم Ú©Ú“Ù‰. د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت او ياغيان دواړه ټوټه ټوټه شويدي او کرزى Ù‡Ú…Ù‡ کوى Ú†Ù‰ د خبرو اترو بهير کنټرول او پخپل لاس Ú©Ù‰ واخلى. په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د مخالÙينو (ياغيان) قوماندانان او جنايتکاران غواړى Ú†Ù‰ د اوسنى جنګى ØØ§Ù„ت څخه ګټه واخلى، همدا رنګه د سيمى خرابکار هيوادونه Ù„Ú©Ù‡ ايران او پاکستان د خبرو اترو دا بهير لا نور هم ستونزمن کړيدى.
Ù§
خو ددى سره سره بايد نهايى کوشش وشى Ú†Ù‰ دا ناکامى هلي Úلي هم کيدى شى يو Ú…Ù‡ لاسته راوړني ولرى. د خبرو اترو د پرمخ بيولو لپاره د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات کولى شى Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او پاکستان د مختلÙÙˆ سياسى لوبغاړو نيت او اراده معلومه کړى، دا بايد ښکاره Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د طالبانود کوم خوÚښت (تنظيم) نماينده د مذاکراتو لپاره د وړتيا صلاØÙŠØª لرى او همدا رنګه د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د راتلونکى Ú©Ù‰ په اړه بايد د پاکستانى رهبرانو نظر معلوم شى. Ú©Ù‡ چيرى امريکا اود Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† دولتونه پخپله دا Ù‡Ú…ÙŠ پر مخ بوÚÙŠ نو په دى کار سره به ياغيان کمزوري شي. تازه راپورونو څخه داسى معلومه شويده Ú†Ù‰ د طالبانو او امريکا تر Ù…Ù†Ú Ø®Ø¨Ø±Ùˆ اترو د هغوي (طالبانو) روØÙŠÙ‡ (مورال) ښکته Ú©Ú“Ù‰ اود ياغيانو د صÙونو تر Ù…Ù†Ú ÙŠÙ‰ اخ Ùˆ ډب او Ú«Ú‰ÙˆÚ‰ÙŠ Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ کړيده.
په اصل Ú©Ù‰ د طالبانو سره د سولى د سياسى هوارى طرØÙ‡ د کلنو راهيسى په نظر Ú©Ù‰ نيول شويده. طًالبان بايد د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† اساسى قانون ته Ø§ØØªØ±Ø§Ù… ولرى، د وسله والى مبارزى څخه لاس واخلى او بايد د القاعده سره خپلي اړيکي وشلوي. سره له دى Ú†Ù‰ ددى اړيکو په خوÚښت Ú©Ù‰ د يو قرارداد په بڼه د پر مختګ يو څرک لګيدلى دى. خو د يو بريالى هوارى لپاره Ú†Ù‰ د ٢٠١٤ کال په رارسيدو او يا له هغه وروسته بايد وشى په تمامه معنى لمړيتوب اود زړه له کومى ژوره علاقه وښودل شى.
په لمړى قدم Ú©Ù‰ د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالتونو ملکى او عسکرى مآمورين بايد خپلي Ù‡Ú…ÙŠ دوه چنده Ú©Ú“Ù‰ او د خبرو اترو يوه داسى طرØÙ‡ جوړه Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ په هغه Ú©ÙŠ نه يواÚÙ‰ Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بلکه د طالبانو او د کرزى د ØÚ©ÙˆÙ…ت ګډون او همدا راز نور برخه اخستونکي Ù„Ú©Ù‡ پارلمان، کورني مخال٠ګروپونه، د ÚšÚواو ملکى ټولنو سازمانونه برخه واخلى. په ټوله Ú©Ù‰ Ú©Ù‡ ددى پاي Ú©Ù‡ هرڅه وي د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د تولو ټولنو د هوساينى په موخه بايد ددى بهير سره Ú†Ù‰ د طالبانو سره يوى مواÙقى ته ورسيږى ګډون ÙˆÚ©Ú“Ù‰. Ú©Ù‡ چيرى خبري اتري روښانه نه وي نو هر يو ګډون کوونکى دا Ø´Ú© کولى شى Ú†Ù‰ مخال٠لورى په خبرو Ú©Ù‰ صادق نه دى او د يو بل کوم ÚØ§Ù‰ سره اړيکه لرى. د نظريو دا اختلا٠به د دواړو غاړو هيلي کمزوري او هغه مشران Ú†Ù‰ د خپلو ØØ§Ù…يانو په Ù†Ù…Ø§ÙŠÙ†Ø¯Ú«Û Ù¾Ù‡ مذاکراتو Ú©Ù‰ يواÚÙ‰ د خپلو ګټو لپاره ګډون کوي د مذاکراتو څخه ليرى Ú©Ú“Ù‰ شى. هر ډول خبري اتري Ú†Ù‰ Ú©ÙŠÚ–Ù‰ بايد د ملګرو ملتونو، قطر، سعودى عربستان او يا نورو منÚÚ«Ú“Ùˆ د Ø³Ø±Ù¾Ø±Ø³ØªÛ Ù„Ø§Ù†Ø¯Ù‰ تر سره شى. ګتورو خبرواترو ته يواÚÙ‰ په هغه وخت Ú©Ù‰ راښکل امکان لرى Ú†Ù‰ ټولي خواوي هغو ته ژمن واوسى.
Ù¨
د واشنګټن څخه هم دا غوښتنه Ú©ÙŠÚ–Ù‰ Ú†Ù‰ د سولى د خبرو لپاره يو Ú…Ù‡ د اطمينان معيارونه په لاره واچوى.د طالبانو مشران او د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت بايد خپلو Ø·Ø±ÙØ¯Ø§Ø±Ø§Ù†Ùˆ او اتباعو ته دا په ډاګه Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ ددوي ګټي يواÚÙ‰ د خبرو اترو په واسطه خوندى کيدى شى نه د ØªÙˆÙ†Ø¯Ù„Ø§Ø±Û Ø§Ùˆ تشدد له لارى. د دوه اړخيزاطمينان په موخه Ú†Ù‰ د پخوا راهيسى ورباندى خبري رواني دي مذاکره Ú†ÙŠ ډلو ته پوره تضمين برابر Ú©Ú“Ù‰ او هم د بنديانو د تبادلى په اړه مؤثر ګامونه واخستل شى. Ú©Ù‡ چيرى مخالÙينو په يقينى ډول مثبت ګامونه واخستل او په جدى ډول د کرزى د ادارى سره خبرو ته کښينى او همدا راز د دولتى مآمورينو د وژلو او ØÙ…لو څخه لاس واخلى، نو په دغه صورت Ú©Ù‰ به د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات د ملګرو ملتونو د تور لست څخه د طالبانو د Úينو غړو په ايستلو Ú©Ù‰ مرسته او ملاتړ وکړى، هغه ګروپونه Ú†Ù‰ د القاعده د غړو سره تړاو لرى په هغوي باندى به نړيوال ØªØØ±ÙŠÙ…ات برقرار وساتل شى.
دريم، په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ به د هر هغه سياسى ØÙ„ ملاتړ وشى Ú†Ù‰ په پراخه پيمانه يواÚÙ‰ د ټولى سيمى په مواÙقى سره تر سره شى.په ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù‰ ډول پاکستانيان بايد په دى Ú©Ù‰ راګډ Ú©Ú“Ù„ شى او د اړتيا په صورت Ú©Ù‰ د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات هم بايد Ú†Ù‰ دى کار ته اوږه ورکړى.
پاکستان په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د اوږد مهالى سولى په راوستو Ú©Ù‰ خنډونه اچوي او په دي لاره Ú©Ù‰ د ترهګرو ډلو سره مالى مرسته او هم پناه ورکوى Ú†Ù‰ ددى کار موخه يي په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د هندوستان آثر او رسوخ کمول او کمزورى کول دي. د امريکا د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو مآمورين بايد د پاکستان د غير نظامى رهبرانواو امنيتى مقاماتو سره ډيپلوماتيکي اړيکي ونيسى او سپيني او بى پردى خبري ورسره ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او دا معلومه Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د پخلاينى په کوششونو Ú©Ù‰ دوي Ú…Ù‡ ډول رول (نقش) لوبولى شي. پرته له دي خبرو اترو څخه دا ناشونى ده Ú†Ù‰ پاکستان دى خپل اثر او رسوخ په جنګي ډلو وشيندي او د مذاکراتو ميز ته يى راولى. دا ØØªÙ…Ù‰ ده Ú†Ù‰ د کرزى ØÚ©ÙˆÙ…ت به ددي خبرو اترو يوه مهمه برخه وي.
د پاکستانى مقاماتو او جنګي ډلو سره پراخي خبري اتري به دا روښانه Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ کومي ډلي په رښتيا سره غواړي Ú†ÙŠ د خبرو اترو په بهير Ú©Ù‰ برخه اخلي او نوري کومى ډلي دى Ú†Ù‰ خبرو ته غاړه نه ايږدي Ú†Ù‰ بيا به د هغوي په مقابل Ú©Ù‰ د زور څخه کار واخستل شى. د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد يو سيمه ايز ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù‰ استازى وټاکى Ú†Ù‰ مارک ګروسمن ته Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† او پاکستان لپاره د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو خاص نماينده دى خپل راپور وړاندى کړى، په ÚØ§Ù†Ú«Ú“Ù‰ ډول به ددى استازى دنده دا وى Ú†Ù‰ Ø§ÙØºØ§Ù† او پاکستانى مقاماتو سره په Ú«Ú‰Ù‡ يو پلان طرØÙ‡ اوطالبان په مذاکراتو Ú©Ù‰ را Ú«Ú‰ Ú©Ú“ÙŠ. د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد د پاکستان په مقابل Ú©Ù‰ هم د زور او هم د رضا څخه کار واخلى Ú†Ù‰ هغه ترهګري ډلي Ú†Ù‰ نه غواړى مذاکراتو ته غاړه کښيږدى ددوي په مقابل Ú©Ù‰ اغيز ناک عمل ÙˆÚ©Ú“Ù‰.
Ù©
د سيمى (ګاونډ) ساتنه
د پاکستان او د ټولو نه زيات د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† راتلونکى به د سهيلى اسيا د سولى په ټينګښت Ú©Ù‰ مرسته ÙˆÚ©Ú“Ù‰ او همدا راز به د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو په ملى امنيت باندى ډير لوى اغيز واچوى. نو له دى امله په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو لوي لاسته راوړني به دا وي Ú†ÙŠ پاکستان په راتلونکى وخت Ú©Ù‰ د بى Ø«Ø¨Ø§ØªÛ Ø³Ø±Ù‡ مخامخ نه شى، خو د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† جنګونو د پاکستان په ټولنه او Ø±Ù‡Ø¨Ø±Û Ø¨Ø§Ù†Ø¯Ù‰ دومره ډير ÙØ´Ø§Ø± اچولى Ú†Ù‰ د واشنګټن او اسلام اباد تر Ù…Ù†Ú ÙŠÙ‰ Ú†Ù‰ کله خبره په پاکستان Ú©Ù‰ د امريکا ګټو ته رسيږى د يو لو Ù‰ خنډ سره مخامخ Ú©Ú“ÙŠ دي. دا ګټي په درى ډوله دي:د نړيوالو ترورستي ګروپونو له منÚÙ‡ ÙˆÚ“Ù„ Ú†Ù‰ د امريکا او ملاتړو هيوادونو ته يى نيغ په نيغه خطر متوجه کړيدى، د هيواد د کيماوي وسلو د خپريدو مخنيوى، اود يوى رښتنى Ú‰Ù…ÙˆÚ©Ø±Ø§Ø³Û Ú…Ø®Ù‡ ملاتړ Ú†Ù‰ دټولو عامو ÙˆÚ«Ú“Ùˆ په ګټه وى لاره خلاصول شامل دي.
Ú©Ù‡ د اړيکو د خرابولو په موخه وي د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات ښايى Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په سر د پاکستان سره خپلي د Ù‡Ù…Ú©Ø§Ø±Û Ø§ÙˆØ³Ù†Û Ø§Ú“ÙŠÚ©Ù‰ په دي بهانه وشلوى Ú†ÙŠ ګوا Ú©Ù‰ پاکستان پخپله خاوره Ú©Ù‰ ترهګرو ډلو ته پناه ورکړى او هغوي په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù†ØŒ هندوستان او نور ÚØ§ÙŠÙˆÙ†Ùˆ Ú©Ù‰ د ترهګريزو عملياتو څخه نه منع کوي. خو د يو کار تجويز بايد وشى Ú†Ù‰ په پاکستان باندى د امريکا د هوايى Úواکونو پواسطه د بى پيلوټه الوتکو(ډرون) ØÙ…لو ته زور ورکړل شى،د اسلام اباد نړيوالى مالى منابع بايد غوڅي شي، پاکستان بايد د يو ترهګر هيواد په لست Ú©Ù‰ Ú†Ù‰ د تروستانو ØÙ…ايت کوى شامل، او ØªØØ±ÙŠÙ…ات ورباندى ولګول شى. خو د اسلام اباد سره د امريکا د همکاريو اړيکو شلول به په هيواد Ú©Ù‰ په زياته اندازه ستونزي Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“ÙŠ. دا کار به طالب جنګيالو ته د بيا را ژوندى کيدو توان ورکړى او د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ØÚ©ÙˆÙ…ت ته به ګرانه شى Ú†Ù‰ په خپلو Ù¾ÚšÙˆ ودريږى. په دى صورت Ú©Ù‰ به امريکا هم ونشى کړاى Ú†Ù‡ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ خپل اهدا٠لاسته راوړي.
همدا راز امريکا بايد کوشش ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د پاکستان سره خپلي ستونزي کمي او په عوض يى امنيت ټينګ او سياسى همکارى ÙˆÚ©Ú“Ù‰. واشنګټن بايد ډير ژر دى کار ته پخپل سر پاملرنه ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو امنيت ته خطر پيښ نه شى او د اسلام اباد سره د Ù‡Ù…Ú©Ø§Ø±Û Ø®Ù¾Ù„ÙŠ اړيکي مخکى له دى Ú†Ù‰ د Ù†Ø§Ú©Ø§Ù…Û Ø³Ø±Ù‡ مخ شى له سره نوي Ú©Ú“ÙŠ. Ú©Ù‡ چيرى دا همکارى په اوږده موده Ú©Ù‰ تر سره شى نو امريکا او اسلام اباد ته به ډيره ګرانه پريوÚÙ‰.
Ù¡Ù
نو په دى خاطر د اوباما اداره او پاکستانى مشران کوشش کوى Ú†Ù‰ د خپلو همکاريواو اړيکو په بيا برقرارولو په اوږدو Ø¨ØØ«ÙˆÙ†Ùˆ سره د پاکستان په پارلمان Ú©Ù‰ بيا له سره غور ÙˆÚ©Ú“Ù‰. Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او پاکستان په دوه شيانو باندى د نظر اختلا٠لرى Ú†Ù‰ يو يى د بى پيلوټه الوتکو يرغل او بل يى د هندوستان څخه د تهديد Ø§ØØªÙ…ال دى. خو وروسته د تيرو Ú…Ùˆ کلنو Ø¨ØØ±Ø§Ù†Ù‰ اړيکو په درلودلو سره دواړه خواوي بايد خپلي اړيکي د ضرورتونو په Ù„ØØ§Ø¸ په روښانه ډول Ú†Ù‰ د دواړو ګټي Ù¾Ú©Ù‰ خوندي شى ÙˆÚ…ÙŠÚ“Ù„ شى.
Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد د پاکستان ادراه يوى پخى انتقالى دورى ته Ú†Ù‰ په ملکى Ø¯Ù…ÙˆÚ©Ø±Ø§Ø³Û Ø¨Ø§Ù†Ø¯Ù‰ ولاړه وى وهڅوى. د اساسى جوړښت (ميکانيزم) او ØØ³Ø§Ø¨ ورکولو نشتوالى، د پاکستان د نظاميانو متواتر شتون Ú†Ù‰ ددغه هيواد ملکى ØÚ©ÙˆÙ…تونه او د هغوي اداره يى هميشه Úپلي او بدو عواقبو سره مخ کړيده، په سياسى او اقتصادى ØØ§Ù„ت باندى ژور اثر شيندلى دى. پاکستان په دى Ú©Ù‡ پاتى راغلى Ú†Ù‰ د هيواد د ټيټى طبقى Úوانانو ته د تعليم اسانتياوي برابري کړى، دغه ÙØ±ØµØªÙˆÙ†Ù‡ يى له لاسه ورکړيدي Ú†Ù‰ ددغه ØØ§Ù„ت په شتون سره ددى هيواد اقتصادى ØØ§Ù„ت نشى کولى Ú†Ù‰ د ګاونډيو په بهير Ú©Ù‰ ورګډ شى او ددى خطر شته Ú†Ù‰ د هغوي څخه وروسته پاتى شى.
يوښه زيات دموکراتيک او په ملکى Ø±Ù‡Ø¨Ø±Û ÙˆÙ„Ø§Ú“ پاکستان به Ùˆ کولى شى Ú†Ù‰ د ولس هيلو ته Úواب ووايى، قانونى نظام ته پراختيا ورکړى Ú†Ù‰ ددى کار په تر سره کولو سره به په خپل اقتصادى ØØ§Ù„ت بريالى او د ملکى او عسکرى کړيو سره به ÚšÙŠ اړيکي ولري. Ú©Ù‡ چيرى دا کار ÙˆÚ©Ú“Ù‰ نو پاکستان به پايدار او د خپلو ګاونډيو سره به يى اړيکي ÚšÙŠ شى او هم به د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو لپاره په سيمه Ú©Ù‰ د ملى امنيت اهدا٠تر لاسه شى. Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات او پاکستان ددى موجوده ترينګلو اړيکو په درلودلو سره واشنګټن بايد د پاکستان د ملکى ادارو او بى تجربى Ø¯Ù…ÙˆÚ©Ø±Ø§Ø³Û Ú…Ø®Ù‡ خپل ملاتړ ÙˆÚ©Ú“Ù‰.
واشنګټن بايد د پاکستان ټولو سياسى لوبغاړو ته ښکاره پيغام واستوى Ú†Ù‰ عسکرى کودتا ګاني او يا نورقوانين Ú†Ù‰ په اساسى قانون پورى تړلى وى د ملکى ØÚ©ÙˆÙ…تونو ړنګول به د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو او پاکستان همکارى د سختو ننګونو سره مخامخ Ú©Ú“Ù‰. د وخت په تيريدو سره واشنګټن ديته هم اړتيا لرى Ú†Ù‰ د پاکستانى مقاماتو سره د خبرو اترو اصول د نظاميانو پر ÚØ§Ù‰ ملکى ØÚ©ÙˆÙ…ت ته وګرÚوى، په مستقيم ډول به دا کار په اوس وخت Ú©Ù‰ تر هغه وخته پورى Ú†Ù‰ د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو پاليسى د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په باره Ú©Ù‰ د پاکستان سره د يو Ù„Ú“ ذات البينى ستونزو سره مخ وى امکان ونلرى. خو واشنګټن بايد د خپلو استازو ØØ¶ÙˆØ± د عسکرى مقاماتو پر ÚØ§Ù‰ د ملکى مامورينو سره په ÙØ¹Ø§Ù„انه توګه زيات Ú©Ú“Ù‰. ددى څخه علاوه Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات بايد يواÚÙ‰ د پاکستان د ملکى Ø±Ù‡Ø¨Ø±Û Ø³Ø±Ù‡ خپلي اړيکي کمى Ù†Ú©Ú“ÙŠ Ú†Ù‰ يواÚÙ‰ په ØÚ©ÙˆÙ…ت Ú©Ù‰ کار کوى بلکه د ټولو سياسى ګوندونو او ملکى ټولنيزو ډلو سره هم خپلي اړيکي ټينګي Ú©Ú“ÙŠ. واشنګټن بايد خپلى اړيکى د نوى نسل د رهبريت سره هم برقراري وساتى چا ته Ú†Ù‰ په راتلونکى وخت Ú©Ù‰ د اميد سترګي وراوړي.
١١
د پاکستان د اوږدى مودى Ø¯Ù…ÙˆÚ©Ø±Ø§Ø³Û ØªÙ‡ د راګرÚيدلو په نظر Ú©Ù‰ نيولو سره Ù…ØªØØ¯ ايالات نبايد Ú†Ù‰ خپلي اقتصادى او پرمختيايى مرستي په دى معنى Ú†Ù‰ په Ù„Ú– وخت Ú©Ù‰ يى امنيت ټينګ نه کړاى شو وسپموي. دا بايد په دي معنى نه وى Ú†Ù‰ دا مرستي بلاعوضه دي. هغه شرطونه Ú†Ù‰ واشنګټن په دغو اقتصادى او پرمختيايى مرستو ايښي دي بايد په دى شرط وي Ú†Ù‰ ØØ³Ø§Ø¨ÙˆÙ†Ù‡ پاک او روښانه اود پاکستان ØÚ©ÙˆÙ…ت بايد ديته وهڅول شي Ú†Ù‰ د اقتصادى لوړتيا لپاره پخپله اصول وضع Ú©Ú“Ù‰.
پر مخ تلل
په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د امريکا د ګټو لاسته راوړني او په عين وخت Ú©Ù‰ هلته د امريکا د لګښتونو کمول يو پياوړى سياسى Ø³ØªØ±Ø§ØªÙŠÚ˜Û ØªÙ‡ ضرورت لرى. دا ستراتيژى Ú†Ù‰ د دواړو ګوندونو لخوا ورÚينى په کور دننه او هم ورڅخه د Ø§Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو او هم د بهرنيو ملګرو لخوا ملاتړ وشى اړتيا ده، ددي کار موخه Ú†Ù‰ سياسى بهير به Ù¾Ú©Ù‰ شامل وى او هم په پراخه اندازه ØÚ©ÙˆÙ…تى رغوني (Ø§ØµÙ„Ø§ØØ§ØªÙˆ) ته Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ټول Ø®ÙÙ‡ عناصر سره پخلا Ú©Ú“Ù‰ او هم د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د ټولنى ټول ÙˆÚ«Ú“ÙŠ ورڅخه په قانونى او مؤثر ډول ګټه پورته Ú©Ú“Ù‰ Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø´Ù‰. واشنګټن د پاکستان سره بايد خپلي ډپلوماټيکى اړيکي بيا ÚšÙ‰ ټينګي Ú©Ú“ÙŠØŒ پاکستان بايد وننګوى (مجبور) Ú©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† سره د سولى د راوستلو په Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ کولو Ú©Ù‰ پوره همکارى ÙˆÚ©Ú“Ù‰ او د هيواد ډموکراتيکى کولولو عمل ته بايد په اوږد مهال Ú©Ù‰ ژمن واوسى. Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†Ù‰ Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو په سيمه Ú©Ù‰ خپله ښکيلتيا په لوړه Ú©Ú†Ù‡ په غاړه اخستى ده Ú†Ù‰ دا عمل بايد اوس زياتره په سياسى Ø³ØªØ±Ø§ØªÙŠÚ˜Û Ø¨Ø§Ù†Ø¯Ù‰ متمرکز او د ا بايد د خپلو عسکرى ÙØ¹Ø§ ليتونو سره همغاړى Ú©Ú“Ù‰.
د Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو ډير پاليسى جوړوونکي Ù‡Ú…Ù‡ کوي Ú†Ù‰ يو داسى روښانه نتيجى ته ورسيږي Ú†Ù‰ په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ د يوى لسيزى مداخلى څخه غير له دى نه Ú†Ù‰ Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالاتو ته يى ډير ګزا٠مالى او ÚØ§Ù†Ù‰ تاوانونه رسولي دي نور Ú…Ù‡ نه دي. يو سړى بايد ديته Ùکر ÙˆÚ©Ú“Ù‰ Ú†Ù‰ د (جګړى) دا Ø§ÙˆØ³Ù†Û Ø³ÙŠØ§Ø³Ù‰ ستراتيژى د لاسته (بريا) راوړنو څخه ډيره ليرى او غير مطمينه ښکارى. خو په دي خاطر Ú†Ù‰ د برياليتوب يو Ú…Ù‡ چانس ولرو نو دا ټول (پورتني) کارونه بايد سر له اوسه مخکى له ٢٠١٤ کال د انتقالى دورى څخه Ú†Ù‰ په مونږ باندى ډير ژر راتلونکى ده پيل شى."
هيله ده Ú©Ù‡ ددى ليکنى په اساس Ú†Ù‰ دي ښاغلو Ù¾Ú©Ù‰ يو Ú…Ù‡ د هيلو تمه ښودلى ده په رښتيا په صداقت ګامونه واخستل شى نو په راتلونکى وخت Ú©Ù‰ به په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Ù‰ يوى Ø±ÚšØªÙŠØ§Ù†Û Ø³ÙˆÙ„Ù‰ ته لار هواره شى.