ولی چین د طالبانو سره خبری کول غواړی ؟

لیکوونکی: ANDREW SMALL

سرچینه: Foreign Policy مجله
نیټه: ۲۹/۶/۲۰۱۳
د کرزی حکومت څخه وروسته په بیجنګ کی د کابل لپاره طرحه

د طالبانو او د سپیڼی ماڼی  سولی خبری د یو Ú…Ù‡ مشکلاتو په درلودلو سره او د حامد کرزی حکومت له پامه غورځول نه تنها امریکا نا امیده کړله بلکی چین یی هم د نا امیدی په کاسه کیناوو. چین د قطر دفتر ته ÚšÙ‡ راغلاست وویل ځکه افغانستان Ú©ÛŒ امنیت په منطقه Ú©ÛŒ د چین اقتصادی او امنتی Ú«Ù¼ÛŒ خوندی ساتی. چین دی ته خوښی څرګنده Ú©Ú“Ù‡ Ú†ÛŒ د افغان حکومت او طالبانو تر میځ د پخلاینی خبری وشی تر Ú…Ùˆ طالبان هم وکولی Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ د Û²Û°Û±Û´ کال څخه وروسته په افغانستان Ú©ÛŒ سیاسی ونډه ولری. چین د Ú…Ù‡ باندی یو کال راهستی په دی لټه Ú©ÛŒ ده Ú†ÛŒ تر Ú…Ùˆ مستقیما طالبانو سره د خبرو کولو لپاره یو لاره جوړه Ú©Ú“ÛŒ. او همدارنګی یی په طالبانو غږ ÙˆÚ©Ú“ تر Ú…Ùˆ د Ú˜Ù†Ú˜Ù†Ú« (Xinjiang) ایالت د مسلمانو سره د تړاو په اساس لاس واخلی، ځکه د نوموړی ایالت مسلمانو د چین ملی نفعو ته زیان رسولی او رسوی یی. بیجنګ د سولی خبرو څخه د یوی مثبتی نتیجی لپاره هیله مندی ښودلی ترڅو نوموړی خبری به افغانستان پرینږی Ú†ÛŒ یو ځل بیا خپلمنځنی جنګ ته لاره هواره Ú©Ú“ÛŒ. دا Ú†ÛŒ امریکا او اروپایانو د طالبانو سره Ú…Ù‡ نا Ú…Ù‡ د خبرو کوششونه کړی، چین هم لدی څخه Ú©Ù… نه وه. د Û¹/Û±Û± د واقعی څخه وروسته یعنی د طالبانو د واک له را پرځیدو څخه وروسته چین د طالبانود کویټی شورای سره په Ø´Ú©Ù„ د اشکالو په تماس Ú©ÛŒ وه.
دچین یو لوړ رتبه مامور په مرکه Ú©ÛŒ وویل: علاوه د پاکستان څخه چین یوازنی دولت وه Ú†ÛŒ دغه رابطه یی طالبانو سره ساتلی وه. د سولی په خبرو Ú©ÛŒ له تیرو Û±Û¸ میاشتو څخه ډیر پرمختک راغلی او د هغو افرادو سره Ú†ÛŒ د خبرو مستحق ÙˆÛŒ چین د امریکا سره په هر مجلس Ú©ÛŒ ګډون Ú©Ú“ÛŒ.نوموړی سرچینه علاوه Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ د طالبانو مشرانو هم د چین سره په پاکستان او چین Ú©ÛŒ خبری Ú©Ú“ÛŒ چین د سولی د خبرو لپاره ډاډ ورکړی. یو پاکستانی وایی: چین په نوموړو خبرو Ú©ÛŒ خپله ګټه وینی Ú†ÛŒ هغه د چین امنیت دی. د چین لوی هدف د طالبانو سره په خبرو Ú©ÛŒ د چین يوګور مسلمانان Uighur Muslim دی، چین ویره لری Ú†ÛŒ په Û±Û¹Û¹Û° Ú©ÛŒ د یوګور مسلمانانو ته په افغانسان Ú©ÛŒ ټریننګ مرکزونه ورکړل شوی وه او له هغه ځای څخه د Ú˜Ù†Ú˜Ù†Ú« ولایت په ناقراره حالت Ú©ÛŒ پروت او د چین ګټوته یی سخت ګذار متوجه Ú©Ú“ÛŒ وه. په Û²Û°Û°Û° کال د ډسمبر په میاشت Ú©ÛŒ د افغانستان اسلامی امارت مشر ملا عمر په پاکستان Ú©ÛŒ د چین سفیر Lu Shulin ته دا واضح Ú©Ú“Ù‡ Ú†ÛŒ طالبان به چا ته اجازه ورنګړی تر دافغانستان خاوره د بل چا په خلاف استعمال Ú©Ú“ÛŒ. اګر Ú†ÛŒ طالبانو یوګور مسلمانان د خپلی خاوری څخه ونه ویستل ولی ورته وویل: Ú†ÛŒ د دوی له خاوری څخه به نورو ته زیان نه رسوی. چین په ملګروملتنونو Ú©ÛŒ خپل ویټو قوت د طالبانو په خلاف استعمال Ù†Ú©Ú“ØŒ موقف یی ثابت ساتلی وه او غوښتنه یی دا وه Ú†ÛŒ باید طالبانو سره په ډپلوماتیکه توګه خبری مخ ته یوسی، د دی څخه وروسته متصل د Û¹/Û±Û± واقعه مخی ته را پریوته. دواړه خواوی هم پدی سره صلاح شوی ویی Ú†ÛŒ باید یو بل سره تجارتی اړیکی ولری. په حقیقت Ú©ÛŒ چین د طالبانو د هماغی اولی ورځی نه Ú†ÛŒ کله په پینټګون او په نړیوال تجارتی غبرګونو ودانیو حمله وشوه  تجارتی موافتنامه ((Agreement امضا Ú©Ú“ÛŒ وه. باوجود ددی Ú†ÛŒ طالبان، چین او د کرزی حکومت ته یو ګواښ وه خو چین د کرزی حکومت سره هغسی ملګرتوب ونکړ څومره Ú†ÛŒ په کار وه، ځکه بیجنګ وایی: هر هغه ځای Ú†ÛŒ د طالبانو تر کنټرول لاندی ÙˆÛŒ هغه ځای څخه د یوګور د مجاهدینو لپاره کوم خطر نه محسوسوه. علاوه Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ: امکان د دی شته Ú†ÛŒ په شمالی وزیرستان هغه ځای Ú†ÛŒ د افغانی او پاکستانی طالبانو تر کنټرول لاندی دی تر Û´Û° پوری د یوګور مجاهدین ÙˆÛŒ. چین دا واری داسی فکر Ù†Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ افغانستان به د یوګور مجاهدینو لپاره یو لوی مرکز جوړ Ø´ÛŒ ځکه دوی په افغانستان Ú©ÛŒ په زیاته اندازه د ډالرو پانګه اچونه Ú©Ú“ÛŒ تر Ú…Ùˆ د دی په واسطه د طالبانو د ویری مخنوی ونیسی، د مثال په توګه: لویه پروژه یی مس اینک Ú†ÛŒ په لوګر Ú©ÛŒ واقع ده او نوموړی ولایت د حقانی د Ú‰Ù„ÛŒ یو لوی مرکز دی Ú†ÛŒ د طالبانو یو متحد ګروپ دی.