دقومي اوطبقاتي اذادۍ لارښودشېرعلي باچا

کله چې د پښتونخوا وطن دسیاسي تاریخ په پانړو نظراچوو،نوځنې نومونه د ورایه ذهنونو ته راځي Ù„Ú©Ù‡ باچا خان ،خان شهید اودل سمد خان اڅکزی،کاکاجي ØµÙ†ÙˆØ¨Ø ±Ø­Ø³ÛŒÙ†ØŒÙˆÙ„يخان،رزاق دوتاڼی،افضل بنګښ،شېرعلي باچا او داڅې نور.خوکله چې دپښتون سیاست سره سره د بې وزلې طبقې یا د کارګرانو او دهقانانو لپاره د مبارزې ذکر کوو نو د شېرعلي باچا اوافضل بنګښ نوم د ذهن په وړانګو کې ځلیږي.افضل بنګښ اوشېرعلي باچا دپښتونخوا وطن هغه Ùˆ ړمبي سیاسي پوهان وو چې د قامي ازادئ سره سره یې د طبقاتي ازادي اخست٠„ولپاره د طبقاتي جبرپر ضد مبارزه د خپلې تګلارې موخه وګرځوله.
افضل بنګښ او شېرعلي باچا خپل سیاسي ژوند د Ù†ÛŒØ ´Ù†Ù„ عوامي ګوند نه پیل Ú©Ú“ او دخپل ژور اوسپیځلي سیاسي فکرپر اساس یې ځان د عوامي نیشنل ګوند مخکي کتار ته ورسو٠„Ùˆ.په عوامي نشنل ګوند کې یې د ولي خان ،ارباب سکندر،اجمل خټک ،افضل خان او نورو سیاسي مشرانو سره یو ځای کار ÙˆÚ©Ú“.په نیشنل عوامي ګوند کې یې د اولس دټولو قشرونو د صفونو برابرولو لپاره د خپل توان نه هم زیات زیار وباسلو او دغه غیر منظم اولس یې په یو تار وپېرل.بنګښ صیب اوباچاجي ډېرمشترک فکرونه او خویونه لرل.دواړو د سیاست پوهې سره سره ادبي پوهه هم لرله ،قانون پوهه هم وو او دواړو سوشلسټ سیاسي ایډیالوجي هم لرله.
کله چې په نیشنل عوامي ګوند کې د مزدورانو ،کسانانو،قانون پوهانو،لیکوالانو او زده کونکو سازمانونه جوړول شروع شو نو دم زدودرانو او کسانانو د منظم کولو لپاره بنګښ صیب او شېرعلي باچا ته مسولیت ورپه غاړه شو .دواړو د خپل سیاسي فکر او ایډیالوجۍ سره سم د مزدورانو او کسانانو کتارونه برابرول پیل Ú©Ú“Ù„ او ډېر په ایماندارئ یې خپله وظیفه ØªØ ±Ø³Ø±Ù‡ کوله او مزدوران او کسانان یې په رښتیا د خپلو حقونو نه خبرول د جبر او ظلم نه د خلاصون لار یې ورته ښود٠„Ù‡.خو کله چې د وطن ظالم خانان اونوابان په دی پوهه شول چې بنګښ صیب او شېرعلي باچا په رښتیا دا بې وزله اولس له ژبه ورکوي،په خپلو مسایلو یې پوهه وي او د خلاصون لار ورته روښانه کوي نو دوي یې د اجمل خټک په لاس  د یوه Ù¾ÛØ ´Ù†Ù‡Ø§Ø¯ وړاندې کولو د ګوند د چارو نه لیری Ú©Ú“Ù„ او د ګوند بنسټیز غړیتوب یې ورله ختم Ú©Ú“Ùˆ.دواړو ددغه پرېکړې پر ضد خپل عکس العمل ښکاره Ú©Ú“Ùˆ او دوی د ګوند مشر ولي خان ته  اپیل وکړخو Ù„Ú©Ù‡ چې هغه هم په دغه سازش کې شامل وو.
Ú©Ù „Ù‡ چې دا دواړه سیاسي رهبران د نیشنل عوامي ګوند د مشرتابه نه مایوسه شول نو د مزدور کسان ګوند په نوم یې جدا سیاسي ګوند جوړکړو او د مزدور کسان ګوند تاریخي اساس نامه[دستور]یې وړاندې Ú©Ú“Ùˆ. افضل بنګښ او شېرعلي باچا دخپل سیاسي فعالیت محور اشنغر(چارسده)وګرځولو.ځګه چې په اشنغر،مردان،ملاکنډاو سوات کې خانئ په زور وې او په دغو سیمو کې د لویو خانانو(جاګیردارانو)ظلم،جبر،بیګاراو نورې ناوړې  خپلې انتهاته رسیدلې وې.دهقانانو به په خپله خوښه ژوند نه شو تېرولې،دوي دا حق نه لرلو چې خپل بچي ښونځیو ته وليږي،خپلې لوڼا په خپلې منشاء واده Ú©Ú“ÙŠ او یا په خپله مرضئ په انتخاباتو کې چا ته رایه ورکړي.دهقانانو ته به ډېرپه سپک نظر کتلې شو او دوي به نه شو کولې چې دسیال په توګه ژوند ÙˆÚ©Ú“ÙŠ.دهقانانو به په پټو کې دکار ورسته دخان په اوجره کې بیګار کولو او د دهقانانو د کور ښځو به دخان په کورکې بیګار کولو(بیګار به یې هغه کار ته ویلو چې په بدل کې به ورته پیسې نه ورکیدلې) افضل بنګښ او شېرعلي باچاددغه طبقاتي جبرپر ضدسیاسي مبارزه پیل Ú©Ú“Ù‡ دکلیو،بانډو دورې یې وکړې.د لاندې سطحې نه د دهقانانوپه منظم کولو لاس پورې Ú©Ú“Ùˆ.او په ‌ډېره Ù„Ú–Ù‡ موده کې یو انقلابي سازمان جوړولو کې بریالي شول.بنګښ صیب او باچاجي په Ø²Ø ±Ú«ÙˆÙ†ÙˆØ³ÛŒØ§Ø³ÙŠ کارکونکي وروزل او د نظریې په وسله یې سمبال Ú©Ú“Ù„.دوي دسیاسي مبارزې سره سره توده مبارزه هم جاري وساتله.بنګښ صیب او باچاجي دپاکستان مزدور کسان ګوند سره هم یوځای کار وکړوخوپه قومي سوال یې اختلاف راغلواو دغه تګ سرته ونه رسېد.افضل بنګښ دخپل ژوند په اخري شپو کې په نیشنل عوامي ګوندپاکستان کې بیاشامل شوخو شېرعلي باچا اوملګرو یې اختلاف ÙˆÚ©Ú“Ùˆ.اودا اوږده اړیکي سره وشلیدل. شېرعلي باچا یوځل بیا ديوغټ امتحان سره مخامخ شواو خپل تیت او پرک لښکریې سره بیا راټولول پیل Ú©Ú“Ù„.په دې موقه باچاجي دګوند نوم پښتونخوا مزدور کسان ګوندکېښود٠„Ùˆ.دا هغه تاریخي موقه وه چې باچاجي په شمالي پښتونخوا کې په ړومبي ځل د پښتونخوا نوم معارفي Ú©Ú“Ùˆ.باچاجي او دهغه ملګرو خپل کارله ادامه ورکړه.باچاجي دمزدورانو کسانو لپاره د مبارزې پرڅنګ د پښتونخواوطن دمحکوم اولس او په ملک پاکستان کې یې د اولسواکۍ(جمهوریت)غوښتنه هم کوله.په ملک کې د امریت پر ضدغږپورته Ú©Ú“Ùˆ او په نتیجه کې باچاجي دفوځي دکتاتور لخواونیول شو او په بالاحصارکې یې په ټارچرسیل کې وساتل شواو ډېر تشدد پرې وشو خو دشېرعلي باچا په اراده کې د زرې هومره فرق هم رانغلو.کله چې د ضیاالحق دکتارتور له خوا دپاکستان صدراعظم ذوالفقارعلي بهټو پهانسي شو نو باچاجي په مردان کې د هغه غایبانه جنازه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ او جنازې ته یې خپله تاریخي وینا ÙˆÚ©Ú“Ù‡ ،ده په خپله وینا کې دا تاریخي جمله استعمال Ú©Ú“Ù‡ چې کله ذوالفقارعلي بهټو سره دملک غریب اولس ملګري وو نو بهټو دملک ØµØ¯Ø ±Ø§Ø¹Ø¸Ù… Ùˆ او چې کله ورسره د ملک خانان،نوابان او جاګیرداران ملګري شول نو بهټو یې په دار وځړولو.
په ۱۹۷۷کال کې چې نورمحمد ترکي په افغانستان کې انقلاب راوستلو نو باچاجي اودهغه ګوند یې حمایت ÙˆÚ©Ú“ ،او په مندڼي (چارسده)کې یې ددفاع انقلاب افغانستان کانفرنس وکړاو دانقلاب ددفاع لپاره یې دمزدورکسان ګوند کارکونکي افغانستان ته ولېږ٠„.
په ۱۹۸۵کال کې یې دپښتونخوا نیشنل عوامي ګوند مشرانو مامودخان اڅکزي،عبدالرحیم مندوخیل اورزاق دوتاڼي سره نزدیکت وشو دَ Û²Û¶ اکتوبر ØŒ ۱۹۸۶، دَ پېښور دَ اعلامیې له لارې یې  دَ دواړو ګوندونو Ú«Ú‰ جوړښت، پښتونخوا ملي عوامي اتحاد، او دَ هغې موخې او تګلارې ډاګیزه کړې.  پښتونخوا ملي عوامي اتحاد په دغه ګردۀ وخت کښې په ټول پاکستان کښې په ځانګړې توګه په پښتونخوا هیواد کې په اولس او سیاسي کارکونکو کې سیاسي پوهه او بیداري پیدا Ú©Ú“Ù‡ او په دوی کښې یې دَ یووالي او باور جوش نور هم زیات Ú©Ú“.  هغه بنسټونه یې نور هم پاخه Ú©Ú“Ù„ Ú†ÙŠ په دغو سختو شېبو کښې دَ یوۀ غښتلي، ټینګ او دَ اولس په مټ ولاړ سیاسي ګوند دَ رغولو لپاره غوره او اړین بلل کیږي. نو ځکه په Û²Û¹ او Û³Û° مارچ Û±Û¹Û¸Û¹ په کوټه کښې بنسټیزې پینډې (کانګرس) پښتونخوا ملي عوامي اتحاد په یوه ګوند واړولؤ او دَ پښتونخوا ملي عوامي ګوند دَ رغولؤ تاریخي اعلان یې Ùˆ Ú©Ú“Ùˆ. . شېرعلي باچایې ړومبی سرمنشي(جنرل سیکتر)وټاکل شواو بیا تر مرګه یې دغه دنده سرته رسوله.اود دپښتونخوا نیشنل عوامي ګوند لپاره یې لاندیئ تګلاره وټاکله:
Û±. په  پاکستان او پښتونخوا کښې دَ پرتې زورواکې  ښکېلاکګرې او زبېښاکګرې ټولنیزې او اقتصادي اډاڼې ورَکاوی او په ځای یې په انساني او اسلامي سټو ولاړې دَ ټولنیزې او اقتصادي اډاڼې رغونه، دَ نیواکګرو او ښکېلاکګرو هیوادونو دَ سیاسي، اقتصادي او ژواکیزې  لاسبرۍ دَ ورَکاوي لپاره دَ ملتونو دَ خپلنیامت حق (حق خودارادیت) منل او په هیواد کې دَ قومیتونو په بنسټ دَ وفاقي یاویو (صوبايي یونټونوجوړښت) او دَ دغو یویو تر منځ دَ برابرۍ په بنسټ دَ وفاقي پارلیماني اډاڼې رغونه، دَ جاګیردارۍ، سردارۍ، سرمایه دارۍ او نوکرواکۍ د سیاسي واک ورَکول او په ځای یې دَ رنګ، توکم، دین، ژبې او جنس له توپیره پرته دَ زیارکش، اولسواکي پلوه، هیوادپاله، پرمختیا Ù¾Ù „وه او نیواک دوښمنه اولس واکمني، مانا دَ اولسواکۍ  رغونه، او له مخې یې دَ زورګیره  ښکېلاکګره، Ø²Ø¨ÛÚšØ§Ú©Ú«Ø ±Ù‡ ټولنیزې او اقتصادي  اډاڼې لرې کول او پر ځای یې دَ هیواد ازادي، دَ وفاقي یاویو تر منځ برابري، باور، او٠„سواکي، پرمختیا، سوله او دَ  ټولنیز انصاف  دَ انساني او اسلامي سټو په مټ ولاړې ټولنې رغونه، له قران او سنت سره په ټکر کې  په  ټولو قوانینو باندي بندیز او ورکول.

Û².  (I)   دَ ژبې، ژواک (پرهنګ) او ØªØ§Ø ±ÛŒØ® په بنسټ دَ وفاقي یاویو (صوبو) رغونه، په دغه Ù„Ú“  Ú©Û شمالي پښتونخوا ( شمالي مغربي سرحدي صوبه)ØŒ جنوبي پښتونخوا (په بلوچستان  کښې پښتني سیمه) او ختیځې پښتونخوا (میاوالي، اټک او نورې سیمې) په ګډون دَ پښتنو له نامۀ سره سم پښتونخوا، پښتونستان، یا افغانیه، دَ یوۀ خپلواکه، یوموټي پښتون وفاقي یوي (صوبې) رغونه

Û²: Ø¯ÙŽ ازادو پښتني ایجنسیو (منځنۍ پښتونخوا) دَ اوسني خپلواکه اکر ساتنه، او بیا یې اولس ته دَ بالغې رایې ورکونې په بنسټ دَ جوړو شویو خپلواکو سیاسي ادارو دَ واک په مټ ټولنیزه بدلون او پرمختیا
Û³:  په ب٠„وچستان کښې دَ منځني مهال لپاره دَ ژوند په هره برخه کې دَ پښتانه او بلوچ تر منځ دَ برابرۍ په بنسټ دَ دستوري او تړونیزې اډاڼې رغونه، (Constitutional and conventional  arrangements)
Û´: Ù¾Ù‡ ټول هیواد او په ځانګړې توګه په کراچۍ کې دَ پښتنو دَ سیاسي، اقتصادي او پرهنګي حقوقو او سر اومال ساتنه
Ûµ: Ø¯ÙŽ خپلې خوښې او دَ برابرۍ په وفاق کښې دننه دَ دفاع، بهرنیو چارو، مواصلات او کرنسۍ باندي دَ دفاق او نورو ټولو محکمو او چارو باندي دَ صوبو واک
Û¶:  دَ هیواد په بهرنۍ تګلاره او بهرنۍ تجارتي تګلاره کښې دننه وفاقي یاویو (صوبو) ته دَ بهرنۍ سوداګرۍ واک او انتظام
Û·: Ù¾Ù‡ وفاقي محکمو کې Ú†ÙŠ کومې ادارې تګلاره جوړوي او بیا پرې کارکوي، په هغو کښې دَ برابرۍ په بنسټ دَ صوبو استازیتوب، په دننه کښې دَ امن وامان او قانوچلولو لپاره صوبو ته بشپړه واک او بیا دَ هغه لپاره دَ توم ني (Civil) وسله وال ځواک رغونه او بشپړه واک
 Û¸:ژبه
پښتو، بلوچي، سندهي، سرایکي او پنجابي دي ملي ژبې ÙˆÙŽ Ù… نلې شي، په خپلو خپلو وفاقي  ÛŒØ§ÙˆÛŒÙˆ (صوبو) کې دي سرکاري، پوهنیزې او ښوونیزې ژبې شي. په بلوچستان کښې پښتو او ب٠„ÙˆÚ†ÙŠ سرکاري او ښوونیزې ژبې کول، په ټول پښتونخوا هیواد کښې دَ مېشتوژبنیو ډلو    Ø¯ÙŽÚ˜Ø¨Û او ژواک ساتنه ددغه ګوند مهم Ù¼Ú©ÙŠ وګرځول شول.او باچاجي تل ددغه هدف لپاره خپله مبارزه جاري وساتله.
په دې موقعه Ú©Ù‡ زه د باچاجي د هغه ملګرو ذکر ونه Ú©Ú“Ù… چې اوس زمونږ په منځ کې نشته خو د باچاجي سره په ډېرو کړکیچنو اکرونو کې ولاړ ول نو دا به انصاف نه وي Ù„Ú©Ù‡ مثل خان لالا،زیارت Ú«Ù„ لالا دمردان،جنګوبابا،سردارمامدشاعلي داشنغر،شېرین Ø¨Ø§Ú†Ø§Ø¯Ø ´ÛØ±Ú«Ú“،مولوي مامدصادق شهید دپل،ستارلالا،اصغرلالادمردان،مامدخان کاکا دپېښور،مسلم شاه وکیل د Ù…Ø ±Ø¯Ø§Ù†ØŒØ³ÛŒØ¯Ù†Ø¸ÛŒÙ کاکا،میرغزن بابا او جوزف د پېښور.
 Ø´ÛØ±Ø¹Ù„ÙŠ باچا یو غریب طبعیته انسان وو،ډېراسان ژوندیې Ú©ÙˆÙ „و،دلیک لوست ډېر مړنې وو،ډېره ژوره مطالعه یې لرله هر وخت به یې یوه مقاله دواسکټ په جیب کې پرته وه .باچاجي دژوند په هر اړخ ،دادب په هرصنف  او دسیاست په هرډګرخپل فکر دقلم له لارې نوي نسل ته پرېښی دی.د شېرعلي باچافکر ډېر رساوو،په سم وخت به یې صحیح پرېکړه کوله او په خپله  پرېکړه به یې عمل کولو.باچا جي دشلمی پېړئ یو لوی سیاست پوه .مفکر،ادیب او پوهیت(شاعر)وو.دباچاجي ادبي لیکنې اوشعرونه د خوشال او رحمان دانغري انګارونه دي چې تل به بلېږي.او سیاست یې داحمدشاه اوشیرشاه ارمانونه دي چې تل به روښانه وي.Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ چې پخپله وایي
لوې څو جرګې دلراوبر کوو
بیا به سم ګزارپه ستمګرکوو
پاتی دی ارمان دادسوري افغان
یو واربه Ù„Ø§Ù‡ÙˆØ±Ø²ÛØ±Ø§ÙˆØ²Ø¨Ø ±Ú©ÙˆÙˆ
وتړي واخان چې دبولان سره
بیاباچااختربه په باخترکوو.

      لندن (برتانیه)