دخپریدو نیټه : 2012-03-28 مخپرونکئ : 039 - دبÛنوا اداره - کابل
لوي اØمد شاه بابا يو ملي شاعر
کاظم بيمار ننګرهارى
کاظم بيمار ننګرهارى د کابل پوهنتون استاد
لوي اØمد شاه بابا د زمان خان ابدالي Ø²ÙˆÛ Ù¾Ù‡ کال Û±Û±Û°Û± Ù‡Ø¬Ø±Û Ø´Ù…Ø³Û Ú©ÙŠ زيږيدلى دى. موريي زرغونه انا نوميږي، مور ÙŠÛ Ø¯ الکوزو د Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ú…Ø®Ù‡ وه. لوي اØمد شاه بابا ټول خلک د يوه لوي پادشاه په Øيث پيژني، مګر ډير خلک نپو هيږي Ú†ÙŠ دى يو لوي ملي او مبارز شاعر هم وو.
اØمد شاه بابا يو هيواد دوست او ملي سمبول وو. ده په Ú©ÙˆÚ†Ù†ÙŠÙˆØ§Ù„Û Ú©ÙŠ ديني علوم او خط او کتابت د خپل وخت دعالمانو څخه زده Ú©Ú“Ù‰ وو، او د ÚšÙ‡ سواد خاوند او په پښتو او دري ژبو Ú©ÙŠ ليکني کړيدي اوپه دواړو ژبو Ú©ÙŠ اشعا ر ليکلي دي، او د ÚšÙ‡ قلم خاوند Ùˆ.
لوي اØمد شاه بابا د Ø²Ù…Ø§Ù…Ø¯Ø§Ø±Û Ø§Ùˆ Ù¾Ø§Ø¯Ø´Ø§Ù‡Û ØªØ± Ú…Ù†Ú«Ù‡ د شعر او Ø´Ø§Ø¹Ø±Û Ø³Ø±Ù‡ ډيره علاقه او دلچسپي درلودله، او کله به Ú†ÙŠ د خپلو ÙتوØاتو او کارونو څخه Ùارغيده د مهمو Øادثو او واقعو يا دبه يي په خپلو اشعارو Ú©ÙŠ کاوه او پدي ډول به يي شعرونه ليکل. Ù„Ú©Ù‡ Ú†ÙŠ د يوه بري نه راستون شو نو دالا ندي شعريي ليکلى وو.
Ú†ÙŠ بر Ú©Ú“Û Ù…ÙŠ خداى لاس په رقيبانو Ú†ÙŠ له ياره سره خوښ هم کناره ÚÙ…
Ú†ÙŠ د هند د ملکو ÙتØÙ‡ مي روزي شوه ترو به زه د هند په لور په تما شه ÚÙ…
پر دا Ú©Ú“Û Ø¯Ø§Ø¯ Ø¯Û Ø®Ø¯Ø§ÙŠ نشي پښيمانه نو ايران لره په توغ په نغاره ÚÙ…
معىشو Ù‚Û Ø¯ ايران ډيري تر Ú©ÙŠ شوخي تر نګين مي ايران لاندي شاهانه ÚÙ…
زه تسخير د ولايت د خداي په داد Ú©Ú“Ù… په مد د د Øبيب هره خوا تازه ÚÙ…
Ú†ÙŠ زما د ولايت ÙتØÙ‡ روزي شوه ترو به Ú…Ù‡ د يار له نازه کناره ÚÙ…
اØمد شاه دنيا Ùا ني Ú«Ú¼Ù… Ú†ÙŠ نشته دنيا پا ته له ايمانه به سره ÚÙ…
د ده د پښتو د اشعارو ديوان په کال ١٣١٩ هجري شمسي Ú©ÙŠ د علامه عبد الØÙ‰ Øبيبي په اهتمام د کابل په مطبعه چاپ شو. د بابا په اشعارو Ú©ÙŠ ملي،عشقي ØŒ تصوÙÙŠØŒ او اخلاقي برخي ليدل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ . د ده ديوان دوه نيم زره بيتونه لري، په اشعارو Ú©ÙŠ يي د غزل ،رباعي ØŒ قطعه ØŒ مخمس او مربع برخي ليدل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ. د بابا د تصوÙÙŠ اشعارو نمونه داده:
په اشنا به خبر نه شم څو خبر نه شم له ذاته
Ú©Ù‡ د خپلي Ø®ÙˆØ¯Û ØªÙŠØ±Ø´Ù… خود به زه شمه مر اته
معرÙت به مي روزي شي Ú©Ù‡ Ùا ني شم Ùˆ Ùنا ته
دا د يا ر مينه خوږه ده په Ù¾Ø±ÙŠÚ©Ú“Û Ø³Ø± ده زياته
د بابا په اشعارو Ú©ÙŠ د تصو٠او اخلاقو برخه ډيره بارزه ده، خو اشعاريي زياتره ملي وطني او Ù…Ûهني برخي لري، Ú†ÙŠ د وطن Ø¯ÙˆØ³ØªÛ Ø¯ اØساساتو څخه Ú‰Ú©ÙŠ دي. Ù„Ú©Ù‡ په Ø¯Û Ø´Ø¹Ø± Ú©ÙŠ Ú†ÙŠ دى خپل هيواد ته وايي.
هيواده
ستا د عشق له وينو Ú‰Ú© شو Úيګرونه ستا په لاره Ú©ÙŠ بايلي زلمي سرونه
تا ته راشمه زړګى زما Ùارغ شي بي له تا مي انديښني د زړه مارونه
که هر څو مي د دنيا ملکونه ډير شي زما به هير نه شي دا ستا ښکلي باغونه
د ډهلي تخت هيرومه چي راياد کړم زما د ښکلي پښتونخوا د غرو سرونه
د رقيب د ژوند متاع به تارتار په کړم چي زه وکاندم په هر لوري تاختونه
د Ùريد او د Øميد دور به بيا شي Ú†ÙŠ په تورو پښتانه Ú©Ú“ÙŠ ګذارونه
که تمامه دنيا يو خوا ته بل خوا شي زما خوښ دي ستا خالي تش ډ ګرونه
اØمد شاه به دغه ستا قدر هير نه کا Ú©Ù‡ وه نيسي د تمام جهان ملکونه
اØمد شا بابا عارÙانه طبع درلوده په داسي Ú©ÙŠ Ú†ÙŠ دى پادشاه هم وو. بيا هم يي د جلال اباد د Øصارک د شاه Ùقيرالله او په پيښور Ú©ÙŠ يي د ميا Ù…Øمد عمر صوÙيانو اØترام ساته او د دوي سره يي صوÙيانه تعلقات لرل. نو وايي:
زه Ú©Ù‡ نن ورÚÛ Ø¨Ø§Ø¯Ø´Ø§Ù‡ يم مغرور کله پخپل جاه يم
دغه ستا نظر په ما دى که نه خاوري ستا د راه يم
بيا هم ستا په مهر شين شوم مهر که نه وي وچ ګياه يم
ته کريم يي زړه مي Ø±ÙŠÚ–Ø¯Û Ú†Ù‡ بنده د بي نياز شاه يم
Ú†Ù‡ وګورم ستا لويي ته په Ø²Ø§Ø±Û Ø¯Û ØµØ¨Øګاه يم
ياره لاس اØمد ته ورکړه ډوب د خپل عمل په چاه يم
د ژوند په هکله يي داسي عارÙانه Ùکر کاوه. او د هر ÙŠ Ù„Øظي په تيريدو يي اÙسوس Ú©Ú“Ù‰ دى. Ù„Ú©Ù‡ Ú†ÙŠ وايي:
شيرين عمر چي تيريږي دريغه دريغه د اوبو په څير بهيږي دريغه دريغه
ولي زړه پري خبر نه دى له رÙتنه Ú†ÙŠ داهسي زر تيريږي دريغه دريغه
ÙˆÙ„Û Ù‡Ø³ÙŠ شوي بي غمه زما دله عمر باد غوندي چليږي دريغه دريغه
Ú©Ù‡ هر Ú…Ùˆ په ډير ناز جوړي Ú©Ú“ÙŠ Ù…Ø§Ú¼Û Ù¾Ù‡ ا رمان Úيني پاتيږي دريغه دريغه
دريغه دريغه اخر دريغه زما دله چي مين جمله تيريږي دريغه دريغه
دا ياران لکه ګلونه د بهار دي د خزان په تاو رژيږي دريغه دريغه
د هجران مثال دوزخ بيلتون ډبري د عاشق په سر لګيږي دريغه دريغه
که پيدا نه واي ديدن بيلتون به مړوو له ديدنه خون بهيږي دريغه دريغه
اشنايي په مثال Ú«Ù„ Øاصل يي خار دى خارشي سخت هله سوخيږي دريغه دريغه
اØمد شاه به Ú…Ù‡ غم Ú©Ù‡ وخت د هوش دى د وصال نوبت غږيږي د ريغه دريغه
اØمد شاه بابا په سياست Ú©ÙŠ هم د اسلامي ورور Ú«Ù„ÙˆÛ Ù¾ÙŠØ±ÙˆÙŠ کوله . ده په ډهلي، بخارا ØŒ خراسان او بلوچستان Ú©ÙŠ يي د خپلو سيالانو پادشاهانو سره په صلØه، Ø¯ÙˆØ³ØªÛ Ø§Ùˆ اسلامي ÙˆØ±ÙˆØ±Ú«Ù„ÙˆÛ Ú©Ú“Ù‡ ÙˆÚ“Ù‡ سرته رسول.
اØمد شاه بابا دومره مهربان او زړه سوانده پادشاه وو، Ú†ÙŠ Øتي هغه واليان Ú†ÙŠ دده څخه يي تمرد او سر کشي کوله هيڅ وخت يي هغوي ته سزا نه ورکوله ØŒ بلکي د عÙوي څخه يي کار اخيسته.
دى د پښتنو د ÙŠÙˆÙˆØ§Ù„Û Ù¾Ø³ÙŠ سرګردان ګرÚيده پخپل دغه شعر Ú©ÙŠ وايي،
قاÙله د عشق Ø±Ø§ØºÙ„Û Ø¯ کوم خوا ده په زړګي باندي مي شپه کا Ú…Ù‡ غوغا ده
ټوله يو دي Ú©Ù‡ غلجي Ú©Ù‡ اودالي دي ÚšÙ‡ هغه Ú†ÙŠ يي د زړه سينه صÙا ده
Ú†ÙŠ عمل يي د Ù†ÙŠÚ©Û ÙˆÙŠ ميړه هغه Ú©Ù‡ ا غوستي يي ګډله د خا متا ده
پښتانه Ø¯Û Ù¼ÙˆÙ„Ù‡ لاس سره يو کاندي Ú†ÙŠ مو غزا هر لوري شا Ùˆ خوا ده
بي زØمته راØت چيري مونده نشي د اØمد ÚÚ©Ù‡ پر هر لوري غزا ده
اØمد شاه بابا د ټولو جهانګيريو سره سره د مسلمانانو د وينو تويولو څخه Úان ژغوره. د سلطنت په کارونو Ú©ÙŠ يي د عدالت او پوره انصا٠څخه کار اخيسته، او په همدي Ù„Øاظ يي د خلکو په زړونو Ú©ÙŠ خاص Úاي درلود او عام Ùˆ خاص ورته د بابا لقب ور Ú©Ú“ÙŠ وو. او د ميرويس نيکه او رØمان بابا په څير د ملت د بابا په نامه ياديده. دى هيڅ وخت غارتګر او خرابکار پادشاه نه وو، دى يو مظلوم دوست او منور شخصيت وو.
په همدى Ù„Øاظ ده ته د نيوه Ú©Û Ú«ÙˆØªÙ‡ نيول کيده په دى Ù„Øاظ Ú†ÙŠ ده ١٦ Úلي د ډهلي تخت ونيوه او هر وار به يي هلته هندو سردار والي وټاکه ØŒ او هغه به سرکشي ÙˆÚ©Ú“Ù‡ ØŒ بابا به بيا ورغى او هغه والي به يي وبخښه. دى هند ته د چورو چپاول د پاره نه تله، بلکه د مسلمانانو سره د مرستي او نجات لپاره تله. بله داچي ده نه غوښتل Ú†ÙŠ د خپل قدرت مرکز اÙغانستان بل چاته پريږدي، ده ته خپل وطن تر ټول جهان عزيز او ګران وو. په Ù‡Ù…Ø¯Û Ù„Øاظ ØŒ تر نن ورÚÙŠ پوري د ټولو اÙغانانو په زړه Ú©ÙŠ خاص Úاي لري. او هر هغه زمامدار Ú†ÙŠ د خلکو زړه په لاس Ú©ÙŠ لري هغه ته به د بابا په ستر Ú«Ù‡ کتل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
