حج؛ په ربانی عالم کې یوه بې ساری انساني غونډه

حج؛ په ربانی عالم کې یوه بې ساری انساني غونډه

حج  هغه بې ساری  نړیواله  پرتمینه غونډه ده،  چې د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه د الله تعالی بندګان چې په بېلابېلو ژبو خبرې کوي، د پېلابېلو توکمونو  سره تړاو لري،  په نوموړې غونډه کې د ګډون په موخه  راځي. د رنګ، توکم، ژبې او دنیایی حیثیت  د توپیر سره سره  د وروڼو په څېر په کې ګډون کوي، او په یوه ځای او یوه حیثیت سره  راټولېږي او الله تعالی ته  دعا او زارۍ کوي. په نوموړې غونډه کې  هیڅ Ú…ÙˆÚ© تر هیڅ چا لوړوالي او غوروالی نه لري، ټول د الله تعالی پر وړاندې په یوه څېر درېږي، امیر  د غریب سره توپیر نه لري، د ټولو په وړاندې فرصت په یوه ډول چمتو دی، ټول کولای شي، د الله تعالی رضا په لاس راوړي، د الله تعالی پر وړاندې پر یوه وخت او یوه ځای کې سره راټولېږي،  او د یوه رب بندګي کوي او  د یوه رسول  صلی الله علیه وسلم د کړنو سره سم د نوموړې غونډې مناسک پر ځای کوي.

په حقیقت کې حاجی  د بیت العتیق د طواف د پېلېدو سره هم مهاله د الله تعالی د رضا د تر لاسه کولو اعلان کوي. او د طواف په Ù„Ú“ کې الله تعالی ته التجا کوي، تر Ú…Ùˆ د هغه ذات مغفرت او عفوه تر لاسه Ú©Ú“ÙŠØŒ او الله تعالی ته  دعا کوي ØŒ تر Ú…Ùˆ یې ستونزې هوارې شي. 

همدا راز د صفا او مروی تر منځ سعې هم د الله تعالی امر ته تسلیمېدل دي، او د هغه  پرهیزګارې میرمنې (بی بی هاجر)  د ابراهیم علیه السلام  د میرمن  اقتداء ده، هغه میرمن چې تر مکررو پوښتنو وروسته حضرت ابراهیم علیه السلام ورته وايي، چې  تاسو د الله تعالی په امر په دغه ÙˆÚ†Ù‡  او سېزنده  دښته کې پرېږدم.    د دغه وچې دښتې په منځ کې د هیڅ ډول وسایلو  او سرپرست پرته د الله تعالی امر ته لبیک وایي  او د خپل زوی  (اسماعیل علیه السلام) سره  هستوګنه کېږي. کوم مهال چې زوی یې د تندې له امله نلېږي او  چیغې وهي، د زوی د تندې د رفع کولو لپاره د صفا او مروی تر منځ  د اوبو د موندلو لپاره منډې ترړې وهي. د هلو ځلو وروسته چې کله د زوی  خوا ته راستنېږي، د الله تعالی په امر ګوري ،چې د اسماعیل علیه السلام د خپړو د وهلو له امله اوبه د ځمکې پر مخ روانې او  خوټېږي. او بې بې هاجر د اوبو د تم کېدو لپاره اوبو ته په عربی خطاب کوي؛ چې  ( زم زم)  او دزم  لفظ په عربی کې د تم شه! او کرار شه! په معنا راغلی دی.  او په یوه مبارک حدیث کې راغلي دي، چې Ú©Ù‡ بې بې هاجر اوبو ته زم زم نه ÙˆÛŒ ویلي ØŒ ټوله نړۍ به یې ډوب کړې وه، سبحان الله!  دا دی د الله تعالی قدرت چې په هغه ÙˆÚ†Ù‡ او سېزنده دښته کې یې دغه ډول اوبه پیدا کړې.  چې تر  اوسه  په هماغه پیمانه شتون لري.  نو بیا د یوه روایت پر بنسټ په صفا او مروی کې سعې د هماغه پرهیزګارې میرمنې (بې بې هاجرې)  چې د الله تعالی امر ته یې په مخلصانه ډول لبیک ووې، اقتداء ده.

او په عرفات باندې درېدل په حقیقت کې د الله تعالی پر وحدانیت باندې اعتراف کول دي.  ځکه چې انسان د مال، ثروت، جامې، قدرت، قوت ØŒ قبیله او کورنۍ  لنډه دا چې د هر Ú…Ù‡ څخه تجرید شوی دالله تعالی پر وړاندې ولاړ وي.  او ټول د یوه ذات پر وحدانیت باندې اعتراف کوي، او د یوه رسول  صلى الله عليه وسلم د کړنو سره سم کړنې تر سره کوي. او د عرفات په میدان کې انسان د محشر د هغې ورځ انخورولی شي، چې د الله تعالی پر وړاندې درېږي، په عرفات کې د ټولو پر وړاندې فرصت په یوه ډول چمتو وي، د ټولو په اړه د الله تعالی له خوا د مغفرت ژمنه صادرېږي، او د الله تعالی غږ را کوزېږي، راشئ زما بندګانو! مغفرت دی، تاسو لره، یقینا چې ستاسې بدۍ په نېکیو بدلېږي . سبحان الله د الله تعالی ژمنه د ټولو لپاره په یوه ډول ده، د امیر او غریب لپاره پکې ټوپیر نه شته.

او د جمراتو رمې( د شیطان ویشتل)Ø›  هم  په حقیقت کې د شیطان د کړنو او عملونو نه منل ديو او د ټولو سرغړونکو  طاغوتونو سره د مبارزې څرګندونه ده، چې د سر غړونکي شیطان په څېر انسان د تباهۍ کندې ته ټیل وهي.  د الله تعالی د دښمنانو سره د جګړې اعلان دی. او د الله تعالی د دربار څخه رټل شوي شیطان  ته نه تسلیمېدل دي.  د شیطان څخه د برات اعلان دی، د هغو ټولو سر غړونکو طاغوتونو  نه پیروي ده، چې انسان د تباهۍ کندې ته راکاږي. شیطان په تېږو ویشتل په حقیقت کې د حضرت ابراهیم او حضرت محمد صلی الله علیه  Ùˆ سلم سنت پر ځای کول دي. 

او د سر خریل په حقیقت کې د تیرو زمانو څخه راوتل او د بدو کړنو ØŒ د ګناه  او نا سمو کړنو  پریښودل دي، او دیوه نوې عهد پیل او د ګناه او جرم  څخه توبه کول دي،د رسول الله صلی الله علیه وسلم د سنت سره سم د یوه نوي پړاو پیل دی.

او قرباني هم په حقیقت کې یوه سپېڅلې ښکارنده ده، چې د الله تعالی اطاعت پکې نغښتی دی. کوم مهال چې ابراهیم علیه السلام تر Û¸Û¹ کالو وروسته د یوه  زوی خاوند کېږي، کله چې د الله تعالی امر د یوازني زوي  د ذبحې په اړوند راخي، تر زړه نا زړه توب پرته سمدلاسه د الله امر ته لبیک وايي. او له کومه ځایه چې اسملعیل علیه السلام د نبوت په کور کې روزنه لیدلې ده، په ټوله میړانه د خپل پلار غوښتنې ته لبیک وایي، کله چې الله تعالی د ابراهیم علیه السلام د اطاعت امتحان اخلي، ورته د جنت څخه یو پسه رالېږي، چې د اسماعیل علیه السلام بر ځای یې ذبحه Ú©Ú“ÙŠ. له هماغه  مهاله او پیښې څخه د قربانۍ فلسفه سرچینه اخلي، چې پکې د مسکینانو لپاره د صدقې ورکول نغښتي دي. او د نفس پاکوالی دی...

حج د ژواندانه یو بشپړ نظام دی، حج د انسانیت لپاره یوه لویه مدرسه او  روزنځای دی، حج ټول عبادتونه رانغاړي، په حج کې لمونځ، دعا، تلاوت، طواف، صدقه، احرام، سعې ... او په حج کې د مسلمانانو یو والی پلی کېږي. په حج کې د انسانیت ټول مفاهیم  Ù„Ú©Ù‡: عدالت , مساوات , همكاري , دوستي  .. تحقق مومي. په حج کې هیڅ Ú…ÙˆÚ© تر هیڅچا غوره نه دي. په حج کې امیر او غریب سره ورته  دي، یو جامې لري په یوه ځای کې سره راټولېږي. د یوه پادشاه جامې د یوه غریب له جامو سره توپیر نه لري. د پادشاه قرباني د غریب له قربانۍ سره توپیر نه لري، د امیر تېږه وارول د غریب له تېږې وارولو سره توپير نه لري، د پادشاه سعې د غریب له سعې سره توپیر نه لري،  د ټولو طواف یو ډول دی، هیڅ Ú…ÙˆÚ© له هیڅ چا څخه ÚšÙ‡ نه دی.  دا یو رباني عالم دی، چې انسان یې د دنیایی مفاهیمو څخه تجرید Ú©Ú“ÛŒ دی، هر Ú…ÙˆÚ© په خپله ژبه الله تعالی ته زارۍ او دعا ګانې کوي، تر Ú…Ùˆ ورته مغفرت ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ د خپلو تیروتنو څخه پښېماني کوي، الله تعالی په عرفات کې د ټولو غوښتنې پرځای کوي، د ټولو لپاره د مغفرت فرصت رامنځته کېږي. 

خو په احرام تړلو او له جامو څخه په تجرید کې مرګ ØŒ کفن او له دغه نړۍ څخه  په یوه ډول د موږ د ټول  رحلت کول نغښتي دي، ټول په یوه ډول کفن کېږو  او خاورو ته سپارل کېږو، د امیر او غریب کفن توپیر نه لري، په حج کې انسان د خپل پای په فکر کې لوېږي، د اخرت او ازلي نړۍ  په فکر کې لوېږي، او د الله تعالی پر وړاندې د حساب ورکولو په فکر کې لوېږي، او د دغې نړۍ  او ژوند په پای رسېدو باندې  پوهېږي.

هغوی چې خپل خپلوان، کورنۍ او ملګري پرېږدي او  مقدسې خاورې مکې مکرمې ته د تګ شرف حاصلوي، او د محمدي رسالت  د وحې هغه د عظمت څخه ډکې نښې په سترګو ګوري، د ایمان د پیاوړتیا موجب یې ګرځي، او د ناوړه کړنو لاره پرېږدي د الله تعالی لور ته  دانګي او د رسول الله د کړنو  د تقلید  مینه یې په زړونو کې  راژوندې کېږي. نو له دې ځای حج یوه لویه روزنیزه او ښوونیزه مدرسه ده، چې د انسان د ټولو اړخونو په تهذیب  کار کوي، او د انسان ایماني او وجداني اړیکه د الله تعالی سره ټینګوي.

الله تعالی دې ټولو ته د اسلام د  دغه لویې فریضې د اداد کولو زمینه  عنایت Ú©Ú“ÙŠ. آمین یا رب العالمین!.

الله تعالی دې  د ټولو اختر بختور Ú©Ú“ÙŠ.