دخپریدو نیټه : 2025-02-07 مخپرونکئ : 039 - دبÛنوا اداره - کابل
Ù¾ÚšØªÙ†Û Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û ÙˆÙ¾ÛŒÚ˜Ù†Ø¦ ! Û±Û´Û±-برخه نورزي
ډاکټر لطی٠یاد
-------------
نورزي ØŒ نورزیان یا نور زایي د پښتنو د دراني د پنجپای په څانگی پوری تړلی یو ټبر دی او سړبني پښتانه دي Ú†Û Ù¾Ù‡ سویل Ù„ÙˆÛŒØ¯ÛŒÚ ÙˆÙ„Ø§ÛŒØªÙˆÙ†Ùˆ Ú©Û ÛŒÛ Ø´Ù…ÛŒØ± تر (1.2) میلیون ÙˆÚ¯Ú“Ùˆ Ù¾ÙˆØ±Û Ø±Ø³ÛŒÚ–ÙŠ. نورزي Ø¯Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† دزابل ØŒ Ù‡Ø±Ø§ØªØŒÙØ±Ø§Ù‡ØŒØ±ÙˆØ²Ú¯Ø§Ù†ØŒÙ‡ÛŒÙ„مند،کندهار او نیمروز په ولایتونو Ú©Û Ø¯ نورو سربڼي پښتني قومونو سره یو ÚØ§ÛŒ میشته دي .ددی تر Ú…Ù†Ú¯ نورزي د جنوبي پښتونخوا په Úینو سیمو Ù„Ú©Ù‡ :کوټه ،چمن او Ú©Û Ù‡Ù… استوگنه لري. نورزي هم د بارکزيو په څير په شمير Ú©Û Ú‰ÙŠØ± دي او د دوی يو زيات شمير کوچيان دي. له کوچيانو پرته ډير شمير نورزي د کندهار نه ترهراته Ù¾ÙˆØ±Û Ù¾Ù‡ بÛلا بÛلو سيمو Ú©Û Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Ù‡ لري. د نورزيو ډيره سيمه په ÙØ±Ø§Ù‡ او شين ډندکي ترهراته Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ùˆ Ù¾Ø§ØªÛ ÛŒÛ Ø¯ کندهار جنوب ته پرته ده. د هغوي کوچيان په دوبي Ú©Û Ø¯ غور ولایت Ú…Ú“ ÚØ§ÙŠÙˆÙ†ÙˆØªÙ‡ Ú†ÙŠ د سياه بند په نامه ياديږي ليږد کوي. په ژمي Ú©Û Ø¯ نيمروز، هلمند او ÙØ±Ø§Ù‡ د کوچيانو په نامه سره ياديږي. نورزي ډير ميلمه پال خلک دي او د دوی Úيني خلک په Ù…Ø§Ù„Ø¯Ø§Ø±Û Ø§Ùˆ د Ú©Ø±Ù†Û Ù¾Ù‡ چارو هم بوخت دي.
په هرات Ú©Û Ø¯ نورزیو دقبیلي مشري د تور ØºÙˆÙ†Ú‰Û Ø§Ù…Ø§Ù† الله خان نورزي ته ورپه غاړه ده او په شینډنډ Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²Ùˆ دقام مشر امیر ØÙ…زه نورزی دی. .په ÙØ±Ø§Ù‡ Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²Ùˆ Ø¯Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û Ù…Ø´Ø±ÙŠ دسلطا Ù† Ù…ØÙ…د خان Ú©ÙˆØ±Ù†Û ØªÙ‡ ورپه غاړه ده. په روزگان Ú©Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ مشر او خان د عبدالØÚ©ÛŒÙ… خان په نامه یادیږي .همداراز په هیلمند Ú©Û Ø¯Ø¯Û Ù¼Ø¨Ø±Ø¯Ù…Ø´Ø±Û Ú†Ø§Ø±Û Ø®Ø§Ù† عبدالرØÙ…ان خان او د هغه Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù¾Ø± مخ بیایي.په نیمروز Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²ÛŒÙˆ دټبر مشري د هاشم خان پر غاړه ده .په کندهار Ú©Û Ø¯Ø¯Û Ù¼Ø¨Ø± مشري ددغه ولایت په سویلي ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ù„Û Ø³Ù¾ÛŒÙ† بولدک Ú©Û Ù†Ø¹Ù…Øª خان شیردلی او وکیل صمد خان او په لویدیÚÙˆ ولسوالیو Ú©Û Ø¹Ø§Ø±Ù Ø®Ø§Ù† په غاړه لري .دجنوبي پښتونخوا په چمن Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²ÛŒÙˆ دقام مشران ØØ§Ø¬ÙŠ Ùیض الله خان ØŒØØ§Ø¬ÙŠ Ù…Ø¬Ø§Ù‡Ø¯Ø®Ø§Ù† اومولانا نیازمØÙ…د دي.
دنورزیو Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û Ú…Ø§Ù†Ú«Û:
نورزي پښتانه پر Ú‰ÛØ±ÙˆÚ…انګوویشل شوي دي Ú†Û Ø¯Úینونومونه ÛŒÛ Ø¯Ø§Ø¯ÙŠ :
۱-ادینزي
۲-ادوزي
۳-عليزي
۴-بادیزي
۵-بهادرزي
۶-چالاکزي
۷-غوري زي
۸-ګورګان
۹-جمالزی
۱۰-جیجي
۱۱-کوریزی
۱۲-میرګیان
۱۳-پتاز
۱۴-سمیع زی
۱۵-عمرزي
دنورزیو Ø¯Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Û Ø³ÛŒÙ…Û :
Ù„Ú©Ù‡ Ú†Û Ø¯Ù…Ø®Ù‡ مو وویل نورزي Ø¯Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په هیلمند ØŒ روزګان ØŒ کندهار ØŒ ÙØ±Ø§Ù‡ ØŒ نیمروز، زابل اوهرات Ú©Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯ کوي . تاسو ته به اوس Ø¯Ø§ÙØºØ§ نستان په بÛلا بÛلو ولایتونو Ú©Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ د Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Û Ø³ÛŒÙ…Û Ø¯Ø±Ùˆ پیژنو.
Û±. د زابل په ولايت Ú©Û:
هغه نورزي Ú†ÙŠ د زابل په ولايت Ú©Û Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Ù‡ لري نو دوي د زابل د مرکز په کلات، ميزان ØŒ ترنک او جلدک په ولسوالیو Ú©Û Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Ù‡ لري .
Û². د روزګان په ولايت Ú©Û:
نورزيان د روزګان ولايت په لانديني ÚØ§ÙŠÙˆÙ†Ùˆ Ú©Û Ø§Ø³ØªÙˆÚ«Ù†Ù‡ لري: د زابل په مرکز ترين کوټ او د چوره، خاص روزګان، ګیزاب، کجران، دهراود او د نيش په ولسوالیو Ú©Û .
Ûµ. د کندهار په ولايت Ú©Û:
نورزي په کندهار Ú©Û Ù¾Ù‡ لاندنيو سيمو Ú©Û Ù…ÙŠØ´ØªÙ‡ دي: د کندهار په مرکز، د دامان، ميوند، پنجوايي ØŒ سپين بولدک او دريګ په ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ù„Û Ú©ÙŠÙ‡ ،مداراز دوی د ارغنداب د سيند په ختيÚÙ‡ غاړه په سپيروان نومي ÚØ§ÛŒ Ú©Û Ù‡Ù… استوګنه لري.
Û´. د هلمند په ولايت Ú©Û:
په دغه ولايت Ú©Û Ù†ÙˆØ±Ø²ÙŠ په لاندنيو ولسواليو Ú©ÙŠ استوګنه لري: د هلمند په مرکز لشکرګاه، دنادعلي، موسی کلا، ګرمسير، ناوه بار کزايي، نوزاد او نهر سراج او ريګستان په ولسوالیو Ú©Û.
Ûµ. د نيمروز په ولايت Ú©Û:
په نوموړي ولايت Ú©Û Ù†ÙˆØ±Ø²ÙŠ د نيمروز د ولايت په مرکز او د خاشرود رود په ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ù„Û Ú©ÙŠ استوګنه لري .
6. د ÙØ±Ø§Ù‡ په ولايت Ú©ÙŠ:
نورزي تقریبا Ø¯ÙØ±Ø§Ù‡ په هره ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ù„Û Ø§Ùˆ په ØªÛØ±Ù‡ بیا د نوموړي ولايت په مرکز د قلعه کا، بالابلوک، بکوا، ګلستان او اناردری او د خاک سÙيد په ولسوالیو Ú©ÛÙŠ استوګنه لري.
Û·. د هرات په ولايت Ú©Û:
نورزي د نوموړي ولايت Ø¯ØªÙˆØ±ØºÙˆÙ†Ø¯Û ØŒØ´ÛŒÙ†Ú‰Ù†Ú‰ ØŒ انجيل، ګذري، ګلران، غوريانو، کهسان،پښتون زرغون او ادرسکن په اولسواليو Ú©ÙŠ ميشته دي.
Û¸- دبادغیس په ولایت Ú©Û :
همداراز د دوي يو زيات شمير د بادغيس ولایت د مرغاب او غورماچ په اولسواليو کي هم استوګنه لري..
په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Úیني مشهورکسان Ú†Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²ÛŒÙˆÙ¾ÚšØªÙ†Ùˆ په Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لری دادی : دطالبانواوسنی مشرملا هبت الله ،زلمی خلیلزاد،عبدالجبار قهرمان،بشیر نورزی او Ù…ØÙ…د عار٠نورزی .
همداراز دجنوبی بښتونخوا په Ú©ÙˆÙ¼ÛØŒÚ†Ù…Ù† ØŒ کلات ،شوراب اومستونګ Ú©Û Ù‡Ù… نورزي پښتانه میشته دي Ú†Û Ø´Ù…ÛŒØ± ÛŒÛ ( ÛµÛ°Û°Û° ) کورنیو ته رسیږي .دپاکستان د سند په شکار پور او ګړهي یاسین او Ú©Ø±Ø§Ú†Û Ú©Û Ù‡Ù… ډیر نورزي پښتانه اوسیږي.په Ú©Ø±Ø§Ú†Û Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²ÛŒÙˆ دقام مشر ØØ§Ø¬ÙŠ ØªÙˆØ±Ø®Ø§Ù† نورزی دی.دشکارپو اود سنددنورزیو مشران بغراخان او زوی ÛŒÛ Ø¹Ø¨Ø¯Ø§Ù„Ø±ØÙ…ان خان نورزي دی.
همداراز دایران په کرمان، مشهد او زاهدان Ú©Û Ù‡Ù… نورزي بښتانه استوګنه لري.
نورزي هیواد پالونکي او میړني خلک دي . Ø¯Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ø¯Ø®Ù¾Ù„ÙˆØ§Ú©Û Ù¾Ù‡ Ø¬Ú«Ú“ÙˆÚ©Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ ونډه څرګند Ù‡ اوښکاره ده .همداراز نورزیوپښتنو داØÙ…دشاه بابا په ÙØªÙˆØØ§ØªÙˆ او سوبو Ú©Û Ø¯Ø¯ Ù‡ ملګری قبیله Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙˆÛ Ø¯Ù‡. دنورزیو یو مشر سردار نور اØÙ…د خان نورزی ددراني Ø§Ù…Ù¾Ø±Ø§ØªÙˆØ±Û Ù…Ø´Ø± جنرال Ùˆ Ú†Û ØªØ± ملتانه Ù¾ÙˆØ±Û Ø³ÛŒÙ…Û ÛŒÛ ÙˆÙ†ÛŒÙˆÙ„Û Ø§ÙˆÛŒÙˆ مقتدر او Úوا کمن شخصیت Ùˆ.داØÙ…دشاه بابا دتخت کښیناستلو په مراسمو Ú©Û Ø¯Ù†ÙˆØ±Ø²ÛŒÙˆ دقام ستر شخصیت سردار نصرالله خان نورزی ګډون Ú©Ú“ÛŒ Ùˆ.
(Ù„Ûکوال: ډاکټر لطي٠یاد)
---------------------------------------------------------------
ماخذونه :
1- Û±-Ù¾ÚšØªÙ†Û Ù‚Ø¨ÛŒÙ„Û ØŒ Û²Û¶Û·Û´- ۲۷۵مخونه.
Û²-ویکیپیډیا، سردار اØÙ…دخان نورزی
Û³-https://nps.edu/.../8d55b901-2a8d-4a69-a63d-2c98f240164b