ویټرانز ټوډې :د افغانستان پر رسمي کړیو د ایران اغیز حاکمیت کوي.

په بېنوا کي دلیکني شمیره : 39772
ژباړه : بینوا ډاټ کام
دخبریدو نیټه : 2010-10-19

 Ù„یکنه : حنان حبیبزی ØŒ  د وي ØŒ ټي  رسمي لیکوال
سر چینه : ویټرانز ټوډې  ژورنال

نیټه: اکتوبر ۱۹،۲۰۱۰
ددې لیکنې اصلي بڼه په انګریزي ژبه :
http://www.veteranstoday.com/2010/10/19/official-circles-in-afghanistan-dominated-by-iranian-influence/
 
ایران هڅه کوي چې په افغانستان کې پر تګلارو خپل اغیز وساتي:
په یو مهم نړیوال کنفرانس کې د ایراني ډیپلوماټ شتون په افغانستان کې د ایران د لانجمن رول په اړه اندیښنې راولاړې کړي دي.
دا لومړی ځل دی چې یو ایرانی استازی په  یوه غونډه کې ګډون کوي چې د افغانستان د پرمختګ د مسالو په اړه د یوې نړیوالې ډلې له خوا جوړه شوې ده.
Ú©Ù‡ ایران ته په منظم ډول په دغسې غونډو کې د ګډون اجازه ورکړل شي نو دا  به Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ چې پر نړیوالو تګلارو خپل اغیز وشیندي.د کابل پوهنتون یو زده کونکي قدیم الله معصوي خپله اندیښنه څرګنده Ú©Ú“Ù‡.

د نیویارک ټایمز له مخې ،د تیرې دوشنبې په ورځ د دواړو امریکایانو او نړیوالو چارواکو له خوا ددغه ګام هرکلی وشو.  

لوړپوړي  ایراني  دیپلوماټ علي قانع زاده همداراز په  افغانستان کې  د ناټو د انتقال د تګلارې په اړه  د جنرال ډیویډ پیټریوس په ناسته کې  هم  برخه درلودله.

په افغانستان کې دوه اړخیزه لوبه:
په همدې ترڅ کې د حامد کرزي د حکومت ځينې سرچینې فکر کوي چې ایران طالبانو ته مرسته رسوي. دوی وویل  ځینې ایراني ÙˆÚ«Ú“ÙŠ په افغانستان کې نیول شوي دي چې د وسله والو جنګیالیو ملاتړ یې کاوو. ښاغلي معصومی زیاته Ú©Ú“Ù‡ چې ایران په افغانستان کې د امریکا شته والی نشي لیدلی، ځکه خو په پرله پسې توګه په افغانستان کې لاسوهنه کوي.

د افغانستان په لویدیځ کې  ځينې چارواکو ادعا ÙˆÚ©Ú“Ù‡ چې ایران په  ډیر شمیرکې  دکرزي د حکومت  مخالف سیاستوال د کډوالو په یو کمپ کې چې شمس اباد نومیږي تربیه کوي. 

ایران له افغانستان سره د خواخوږی ادعا لري خو ډیری افغانان خپل لویدیځ ګاونډی تورنوي چې په افغانستان کې خپلې ځانګړې اجنډاوې  پر مخ بیايي چې د هیواد په ګوټ ګوټ کې خپل اغیز پراخ Ú©Ú“ÙŠ او خپله څرګنده ګټه پرې ترلاسه Ú©Ú“ÙŠ.

د افغانستان په لویدیځ کې سیمه ییزو خلکو په سیمه کې  د ایران د مخ په ډيریدونکي اغیز په اړه  انديښنې څرګندې کړې . دوی ټینګار ÙˆÚ©Ú“ چې داد امریکا د متحدو ایالاتو لپاره سم وخت دی چې خپل قدرت  له ایران سره دافغانستان پولې خواته بوځي.

افغانستان، تاریخي شالید:
په افغانستان کې د شورویانو د یرغل پرمهال په Û±Û¹Û¸Û° کلونو کې د روسیې سفیر ته په کابل  کې د مهم بهرني ډیپلوماټ په توګه کتل کیدل چا چې د افغانستان پر کورنۍ او بهرنۍ تګلارې او پریکړو زښت ډیر اغیز درلود.  

په Û²Û°Û°Û± کال کې پرافغانستان د امریکا په مشرۍ له یرغل وروسته ،ایران بریالی شو چې Ú©Ù¼ مټ رول چې روسيې ډیپلوماټ په افغانستان کې  لوباوو ترلاسه Ú©Ú“ÙŠ.

د ایران سفیر په ډیرې چټکۍ سره خپل حاکمانه تارونه  په افغان حکومت کې وغځول  ØŒ د کرزي د حکومت له یوې څنډې څخه یې بلې ته   دمهمو امنیتي او ملکي چارواکو  د ګومارلو  او د ایسته کولو په برخه کې خپل واک   پراخ Ú©Ú“. 

ایران په ډیر  تدریجي ډول پر افغان رسنیو پانګونه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ او دکابل په Ú©ÙˆÚ…Ùˆ کې هیڅوک نشي کولی چې په ازاد ډول دایران په ضد خبرې ÙˆÚ©Ú“ÙŠ. 

څو میاشتې مخکې ایران بریالی شو چې رسنۍ تر فشار لاندې راولي اود افغانستان د لوی څارنوال له لارې پر یو شخصي ټلویزوني چینل بندیز ولګوي ،هغه یو چې، د ایران د رژیم منتقد وو.

د ایران مذهبي مشران په سیمه کې زښت ډیر اغیز لري او ددوی مفکورې په ځانګړي ډول شیعه میشتو سیمو کې حاکمیت لري.

ایران په اغیزناکه توګه  د منځني ختیځ له لارې یو تونل جوړ Ú©Ú“ÛŒ او  په عراق ØŒ سوریه ØŒ لبنان او فلسطین کې بنسټپالو ډلو ته وسلې رسوي. 

د ایران د دغه پلان بری به په پای کې  سني مذهبه یمن او سعودي عربستان د نا ارامی خواته بوځي Ù„Ú©Ù‡ د قدرت د تشې  رامنځته کول چې ایران یې په منځنۍ اسیا کې غواړي.  

ددغو ټولو مانا څه ده؟ د متحدو ایالاتو د منځني ختیځ په تګلاره کې کوچنۍ تیروتنه به ددې لامل شي چې هغه هیواد خپل پلان مخ په وړاندې یوسي.

Ú©Ù‡ Ù„Ú– یې ساده Ú©Ú“Ùˆ نو Ú©Ù‡ امریکا افغانستان پریږدي ،ایران به رامخته شي او خپل اغیز  به  په منځنی اسیا  او د منځني ختیځ په هیوادونو کې  د سیمې له لارې پراخ Ú©Ú“ÙŠ او په افغانستان کې خو یې  وار له مخه  منګولې خښې Ú©Ú“ÙŠ دي. 

په داسې حال کې چې په تهران کې د سني لږکیو  پر مذهبي لمانځنو بندیز دی  خو ایران  په افغانستان کې  شیعه مذهبې لږکۍ ته اقتصادي او سیاسي ملاتړ ورکوي.

Ú©Ù‡ په ایران کې  سنیان ددې جرت ÙˆÚ©Ú“ÙŠ چې خپل مذهبي مرکز ولري نو له بند سره مخامخ کیږي ،حال دا چې ایران په میلیونو ډالره په افغانستان کې لګوي چې د کابل په زړه کې   د شیعه مذهب لوی مرکز جوړ Ú©Ú“ÙŠ.

په افغانستان کې  اکثریت خلک یانې  پښتانه ویره لري چې په یو داسې افغانستان کې چې د ایران له خوا کنټرولیږي  ددوی مذهب او قدرت به په خطر کې ولویږي. په  سیمه کې  ایرانی اغیز به بیشکه د سولې نړیوالې هڅې  ویجاړې Ú©Ú“ÙŠ چې په ټوله  سیمه کې روانې دي.د ایران لاسونه د افغانستان په یوبل ګاونډي تاجکستان کې هم لیدل کیږي Ú†ÛŒ   اغیزیې پکې  ډیر پراخ دی.

په دې اړه چې، Ú…Ù‡ ډول دایرانیو اجنډاوو مخه نیول کیدای شي  د خبرو اترو پرمهال باید هغه  مسالې  چې ما راپورته کړې  تر  بحث لاندې ونیول شي. د ایران د غلچکیو لاسونو له پامه  غورځول به د سولې هڅې نه یوازې په افغانستان بلکې په ټوله سیمه کې له خنډ سره مخامخ Ú©Ú“ÙŠ