د اوباما جګړه په افغانستان کې ،او له شونې موخې څخه پلټنه

په الحیات ورځپاڼه کې د حسن منيمنة لیکنه

آیا د باراک اوباما د هغه تعهد چې په کال Û²Û°Û±Û±Ù… کې یې  دافغانستان څخه د امریکایی ځواکونه د ایستلو اړوند ورکړی ؤ Ù€  وروسته لدې چې تیر کال یې د دغه ځواکونو دشمیر او وسایلو په ډیرښت موافقه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ù€ او دهغه پریکړې تر منځ دیوالي لاره موندلی شو چې په دې وروستیو کې یې دپرتګال په پلازمینه لیزبون په ناسته کې ÙˆÚ©Ú“Ù‡ ØŒ چې پربنسټ به یې د امریکا او ناتو ځواکونه تر کال Û²Û°Û±Û´Ù… پوری د امنیت چارې افغاني ځواکونو ته وسپاري او دوی به له افغانستان څخه وروسته لدې چې خپله دنده تر سره Ú©Ú“ÙŠ ووځي؟ .

په حقیقت کې د افغانستان په جګړه کې ØŒ کومه چې باراک اوباما د امریکا په بهرنۍ پالیسۍ کې ورته لومړیتوب ورکړی دی ØŒ نن روښانه اوټاکلې ستراتیژۍ او لیدلوری ته اړتیا لیدل کیږي . او ځینې کتونکي دا ویره لري اوپه دې انددي چې دا جګړه به امریکا د یوې دایمي جګړې  لوری ته یوسي .

دسیاسی څیړنې په ترڅ کې ډیره ساده او آسانه ده کله چې په بهرنیۍ او داخلي Ú©Ú†Ù‡ د افغانستان دجګړې په هکله د امریکا جګړه ېیزې پریکړې وڅیړو او دا ووایو چې دا پریکړې روښانه او پریکنده نه وې ØŒ په دې هکله په لوړو اعتباراتو او الزامي پریکړو باندې مسولیت اچول ØŒ  Ù„Ú©Ù‡ په مکرره توګه د اقتصادی او عسکري عنصر له اغیزې څخه خبره کول ØŒ څرنګه چې په کال Û±Û¹Û¶Û±Ù… کې ورنه جمهور رئیس آیزنهاور په خپله وینا کې یادونه کړې ده او ورته يې اشاره کړې ده ØŒ اوپه دې معنی چې په سیاسی پریکړه کې د دفاع وزارت (پینټاګون ) ژوره اغیزه لري ØŒ او یا دهغه اغیزمن لیدلوری او نفوذ څخه خبره کول چې د جمهوري غوښتنکو ګوند د امریکا حکومت دې ته اړ Ú©ÙˆÛŒ چې هغه جګړه یز دریځ خپل Ú©Ú“ÙŠ کوم چې جمهور رئیس جورج بوش پیل Ú©Ú“ÛŒ ؤ ØŒ خو پدې لیدلوری باندې په تینګارکولو کې داسې کوم مبرر نشته چې باراک اوباما ته دهغو کشالو او مسایلو په اړوندچې پکې وروسته پاتې شوو Ù€ Ù„Ú©Ù‡ د امریکا نظامی رول او ستونزې په نړۍ کې Ù€  برائت ورکړي ØŒ هغه چې د ریاست جمهوری د انتخابات د سیالیوپرمهال د ده د انتخاني کمپاین سرټکي وو .

خوپه افغانستان کې جګړه ØŒ چې د طالبانو د حکومت دالقاعدې د مشرانو د نه تسلیمولو په پایله کې چې په کال Û²Û°Û°Û±Ù… کې د سپتمبر د پیښو په تور امریکا د محاکمې لپاره غوښتل ØŒ پیل شوه  ØŒ او همدارنګه په دې موخه پیل شوه تر Ú…Ùˆ په افغانستان کې د سختدریځو ډلو ځالې چې دامریکا او متحدینو لپاره یې ګواښ رامنځ ته کاوه له منځ یوړل شي  ØŒ په یوه داسې جګړه بدله شوې چې د نیږدې لسو کالو په اوږدو کې پرته له وینې تویونې او مرګ ژوبلې څخه یې بله پایله نه درلودله ØŒ اوامریکایی ÙˆÚ«Ú“ÛŒ او همدا راز د هغه افغانی همتا یې په موخه او اړتیا نه پوهیږي . د القاعدې تنظیم خو له وړاندې افغانستان پریښی او له افغانستان څخه وتلي دی ØŒ او دبهرنیو جنګیالیو لپاره د روزنې مرکزونه هم تړل شوی او وجود نه لري ØŒ او دطالبان حرکت نن هم دپرون په څیر د بې امنیتۍ او د سیاسی مرجعیت د نشتوالی تاریخی مرحلې داخلی تولید دی ØŒ او هغه سیاسی نظام چې بهرنیو ځواکونو د نړیوالو ټولنو په مرسته په افغانستان کې رامنځ ته Ú©Ú“ د دې جوګه نه شو چې د عامو افغانانو تائید او حمایت تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ ØŒ تر Ú…Ùˆ وکولای داسې تصور رامنځ ته Ú©Ú“ÙŠ  چې ګواکې طالبان او هغه ته ورته حرکتونه دزوال ÙˆÚ“ حرکتونه اوپدیدې دي .

خو په منطقي ډول د افغانستان جګړه ته کتل سړی پدې باور کیږی چې دا د دوه داخلی اړخونو یعنی د کابل حکومت او طالبان تر منځ نا شونې جګړه ده ، یو اړخ هم د عامو افغانانو له تائید څخه برخمن نه دی ، په داسې حال کې چې لومړی اړخ د بهرني لوړ مالي او نظامي مرستو څخه برخمن دی ، خو د دې مرستو سره سره نه شي کولای چې پر خپل دښمن بریالی شي ، په داخلی کچه د پیښو په څیړنه سره دا قناعت حاصلیدی شي چې د دې مرستو په دریدو سره ـ دا یو حقیقت دی که نیږدې وي که لری دا مرستې به پای ته رسیږي ـ به د تلې پله چې تر نن پوری دحکومت لوری ته نه ده درنده شوې به د طالبانو اړخ ته خامخا درنده شي . نوپه دې اساس په علني ډول دعامو وګړو حمایت د کابل حکومت لپاره ستونزمن کار دی ، او دطالبانو د ګړندي بري د مخنوي لپاره یوازني لاره د کابل دحکومت سره دمالی او نظامی مرستو ادامه ده چې تر سره په فساد کې غرق دی . او دسویه لوړوالی یې کیدای شي د دې لامل شي چې کار په هغه مطلوب لوری روان شي .

په مبدئي ډول خو د افغانستان دحکومت استقرار اوثبات دامریکا ملی مصلحت Ú«Ú¼Ù„ کیږي ØŒ نه یوازې دا چې دامریکا د دښمنو اوسختدریځو ډلو مخنیوی وشی چې د افغانستان Ø­Ú©Ù… ته بیرته راونه ګرځي . او داسې اوازې او معلومات شته چې طالبان هم اوس نه غواړی چې دا ډلې سیاسی اقتدار تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ ØŒ خو دغو اوازو او معلوماتو ته په امریکا کې  ډیرې کړۍ  د Ø´Ú© په سترګه ګوري ØŒ اوپه بنسټیزه توګه پر افغانستان باندې دیرغل او تیری اعلان شوې موخه دزور او قوت له لارې  د طالبانو دنظام نسکورول وو ØŒ دامریکا وتل له افغانستان څخه  وروسته له یوې لسیزې پرلپسې جګړې نه او دطالبانو دحکم د بیرته راګرځیدلو په صورت کې په نړۍ کې هغه یوازنی ستر قوت ته لوی معنوي او ریښتنی شکست وي .

په دې کې شک نه شته چې باراک اوباما دا جنګ د یوه داسې لیدلوری څخه تائیدوي چې نن دا لیدلوری غلط بریښي ، که دا د دې جنګ طبیعت او څرنګوالی دی چې د القاعدې او تندروو ډلو په له لمنځه وړلو ټینګار کوي ، او که دا د دې جنګ هغه فرضیت او احتمال دی چې په دې جنګ کې په بري ټینګار کوي ، چیرې چې په ډاګه کوي چې په دې جګړه کې دبري ځنډ د مالی مخصصاتو نشتوالی او کموالی دی ، اوپه د مالی بودیجې دکموالي په صورت کې به طالبانو بیرته حکم ته راوګرځي اودا کار به حتما د امریکا په زیان تمام شي . خو هغه پوښتنه چې درئیس ټیم نه شي کولای ورته ځواب ووایی : هغه دا ده چې آیا ممکنه ده چې لدغې توقع پرخلاف چې ډیره ناوړه توقع ده کومه مغایرې پایلې ته لاس رسی وشي ؟ او که لاس رسی ممکن وي په کوم بیه ؟ او په کوم تبریر ؟ .

دامریکا د لوړو قوتونو سره سره او دپرلپسې ستراتیژیو سره سره ØŒ چې د افغانی ÙˆÚ«Ú“ÛŒ په ÚšÙ‡ او اوسا ژوندانه اوښه امنیت او کرامت ټینګار کوي تراوسه هیڅ Ú…Ù‡ نه دي تر لاسه شوی ØŒ هغه ټولی وعدې لاتر اوسه ندي پرځای شوې ØŒ بلکه د بیګانه ÙˆÚ«Ú“Ùˆ وژنه ورځ تر بلې ډیریږي ØŒ دامنیت پروا يې Ú…ÙˆÚ© نلري ØŒ د دولت خدمتونه فساد راښکیل Ú©Ú“ÙŠ دي ØŒ او د امریکایی سرتیرو د تجاوزاتو لړۍ چې په خپلو دندو کې مسولانه کردار نه لري په دې لیري او غریب هیواد کې روانه ده  .

جمهور رئیس باراک اوباما نن په ریښتیا د یو ې دوه لارې سره مخ شوی دی ØŒ یا خو به په دغه جګړه کې له خپلو مسولیتونو څخه مخ اړوی چې تر نن پورې نه دی توانیدلي چې د دې جګړې لوری بدل Ú©Ú“ÙŠ ØŒ دبیلګه په ډول  ځانګړې ځانګړې اټکلونه ØŒ او دناتو دپیمان په پریکړو پرده اچول  .  اویا به هغه پریکنده  پریکړو ته مخه کوي چې Ùˆ کولای شي دغه جګړې ته دپای Ù¼Ú©ÛŒ کیږدي ،چې امریکا پکې ښکیل ده ØŒ اونیږدې ده چې په یوه دایمي او بې ګټې حالت اوجګړه بدله شي .