د بهرنیو چارو مجله : د افغانستان لپاره د B پلان

سرچینه : د بهرنیو چارو مجله   جنوري - فبروري Û²Û°Û±Û± Ù…
لیکونکی : رابرټ ډې بلک ویل

Robert D Blackwill  د امریکا د بهرنۍ پالیسۍ او بهرنیو اړیکو په شورا کې د هنرې اي کسنجر لوړپوړی همکار پاتې شوی. هغه په Û³ - Û²Û°Û°Û±  کلونو کې  په هندوستان کې د امریکا  لوي سفیر او په۴ - ۲۰۰۳کلونو کې د ستراتیژیکو پلانونو په برخه کې د ملي امنیت د سلاکار مرستیال وو .
ډېفکټو De Facto  ویش ډیربد انتخاب نه دی
د افغانستان په باب د امریکا د متحده ایالاتو اوسنۍ پالیسې د میلیونونو ډالرو د لګولو او په کال کې د ایتلاف د سلهاوو تنو د ÙˆÚ˜Ù„ کیدو څخه عبارت ده ØŒ چې موخه یې د طالبانو له خوا د افغان  پښتون ټاټوبې د نیول کیدو مخنیوی بلل کیږي ØŒ هغه Ú…Ù‡ چې پاي یې د سړي سترګو ته تت تت کیږي . کوم هغه کسان چې د موجودې ستراتیژی د بري لپاره د زیات وخت غوښتنه کوي ØŒ هغوی پاتې راغلي چې څرګنده Ú©Ú“ÙŠ ØŒ کوم هغه چانسونه شته چې په راتلونکو Ú…Ùˆ کالونو کې به کار ورکړي ØŒ د څومره تلفاتو په ورکولو او د څومره سرچینو په ضایع کولو دا Ù‡Ú…Ù‡ ارزي ØŸ جاج اخستونکې وړاندیز کوي چې ددې وخت راغلی چې د بې پلان پر لور پوریوتل پیل شې .

د امریکا متحده ایالات او د هغه انډیوالان په پوځې ډګر کې د طالبانو د ماتولو په نیت کې نه دي . دا مهال د Û±ÛµÛ°Û°Û°Û° تنو په شاوخوا کې د امریکا په مشرۍ د نړیوال امنیتې مرستندوي ځواکISAF  قواوي په افغانستان کې میشتې دی . دا شمیره د هغو ځواکونو په پرتله Û³Û°Û°Û°Û° تنه زیاته ده چې پخوانې شوروي اتحاد په Û±Û¹Û¸Û° مو کلونو کې دلته اچولي وه . د بغاوت ضد معیاري دکتورینو له مخې د نیمایې څخه Ù„Ú– شمیر دغو ځواکونو ته اړتیا وه چې د هېواد په سوله ایز کېدو کې یې کوم چانس درلودلی .

دلته پوښتنه پیدا کیږي چې ایا ټلواله دداسې  یرغلګر پوځ په لرلو سره چې په پوره  ډول د سیمه ایز تاریخ ØŒ قومې قبیلوي جوړښتونو ØŒ ژبو ØŒ دودونو رواجونو ØŒ سیاستونو او ارزښتونو سره اشنایې  نه لري ØŒ کولاي شي د بغاوت ضد دوکتورینو د غوښتنې پر بنسټ  په لوي شمیر افغان پښتنو برۍ تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ . د Sebastian Janger’s په قول ØŒ د امریکا متحده ایالات به ونه Ú©Ú“Ù„ÛŒ شي د سهیلي او جنوبی افغانستان سیمه او خلک د خپلو پوځې Ú©Ú“Ùˆ ÙˆÚ“Ùˆ په پایله کې خپل او د سیاسې پروسې سره یو ځاي Ú©Ú“ÙŠ . افغان ولسمشر حامد کرزي د تیر نوامبر په میاشت کې واشنګټن پست ته وویل « هغه د امریکایې ځواکونو څخه غوښتې چې د بارکونو په لور مخه Ú©Ú“ÙŠ او د افغانانو کورونه پریږدي ØŒ ځکه د بهرنیو ډیرو زیاتو سرتیرو اوږد مهالۍ شتوالی ښایې جګړه نوره هم کړکیچنه Ú©Ú“ÙŠ » کرزي زیاتوي « ددې وخت رارسیدلی چې پوځې عملیات Ù„Ú– Ú©Ú“Ù„ شي ØŒ ددې وار راغلی چې ګیټسې په افغانستان کې Ù„Ú–ÙŠ شي ... د افغانانو په ورځنې ژوند کې لاسوهنه کمه شي » . دا ډول Ú©Ú“Ù‡ ÙˆÚ“Ù‡ عادې کاردي اما د بغاوت ضد ستراتیژۍ  د موخې سره چې په سیمه ایزو ټولنو کې دې سرتیري واچول شي له بیخه توافق نه لري .
د حکومتدارۍ په هکله ویلی شو چې په فساد کې د کرزي د ژور اخته شوی حکومت څخه کیفیت لرونکې حکومتداری نه را ټوکیږي او نه اداري سمون  راځې . له دۍ کبله په افغان حکومت کې د هر اړخیز سمون نه پرته  د امریکا د متحده ایالاتو بری هم عملا ناممکن دی . Ù„Ú©Ù‡ چې د بغاوت ضد کارپوه  David Kilcullen ټینګار کوي « تاسې یوازی دومره ÚšÙ‡ یۍ څومره چې د حکومت ملاتړکوۍ ». د نیویارک ټایمز په یوه مضمون کې Ú‰ کسټر فیلکینز کښلې « افغانستان اوس په پراخه توګه د نړۍ د لمړۍ لیکې ګنګستر هېوادونو له جملي څخه دی چې د نړیوال روڼوالي د ترتیب له مخې  د Û±Û¸Û° هېوادونو له منځه په فساد کې د ښکیل کېدو Û±Û·Û¹Ù… ځاي لری او په دې توګه یوازي د صومالیې نه ÚšÙ‡ Ú«Ú¼Ù„ کیږي ».

افغان ملي پوځ تر اوسه تیاري نه لري چې په یوازي ځان د طالبانو سره ډغري ووهې او یا هم د رښتونې زمانې چوکاټ په ترځ کې په سهیلې او خټیځ افغانستان کې له ایساف ځواکونو څخه د غټو جګړه ایزو ماموریتونو مسولیت په خپله غاړه واخلي . د ایکانومست له قوله « پوځ ته د نوي منل شوي کسانو له جملي Û³ سلنه د ستونزمن سهیل څخه دي چیري چې هلته پښتانه ميشت دي او طالبانو ورڅخه زیات ملاتړ خپل Ú©Ú“ÛŒ . د ګوتو په شمار ښایې د حکومت سره د کار کولو لیوال وي ځکه د حکومت سره همکاري کوونکې او د هغوي کورنۍ د سختو عواقبو سره د مخامخ کېدو نه په ویره کې دي . په پاي کې  په شمال کې میشت هغه مامورين چې یوازي په دری ژبه خبري کوي ØŒ په سهیل کې چیری چې اوسيدونکې یې پښتو ویونکې دي ØŒ د کار کولو پر مهال ژباړونکو ته اړ کیږي . د شمال پلي سرتیری هم ډیره مینه نه لري چې ددندي د اجرا کولوپه موخه هلته ولاړ شي ». همدارنګه د امریکا د بحري قول اردو جنرال James Conway په تیر اګست کې رسنیو ته ویلی وه ØŒ ښاي د جګړی په ډګر کې د کړکیچنې وضعې د شتوالي له امله افغان ملی پوح تیار نه وي چې د نورو Ú…Ùˆ کلونو لپاره د افغانستان په هلمند او کندهار ولایتونو کې د امنیت د ټینګښت چاري د امریکایې پوځونو څخه په خپل لاس کې واخلي .

پاکستانۍ پوځ چې د هندوستان سره ددښمنۍ په روحیه را مینځته شوی او د ستراتیژیک ژوروالي د لټولو شعوري اړتیا څرګندوي ، تیار نه دی چې د افغان طالبانو ملاتړ ، پټنځایونو برابرولو او دهغوي د اوږدي مودي استازیتوب کولو ته د پاي ټکی کښیږدي او په واقعې مانا خپلواک افغانستان ومنې .
همدارنګه د امریکا د متحده ایالاتو او د هغې د ټلوالي د غړو هېوادونو خلک په پاې کې دا نه شي منلی چې بریالیتوب ته د رسیدو په موخه دې د بغاوت ضد دوکتورینو سره سم د لاسوهنې موده همداسې غزیدلي پاتې وي .

د امریکا د متحده ایالاتو د ټولو ځانګړو اصولوسره سره ØŒ اوسنۍ پالیسې ډیره ستونزمنه ده . د اوسنۍ ستراتیژۍ د قابلیت په اړه چې Ú…Ù†Ú«Ù‡ خپلو موخو ته رسيدلی شي ØŒ د سپینې ملیکې یوه خبره را په یادوي چې په هنداره کې یې د کتلو پر مهال کوله « ولي ما ځینې وختونه د سباناري څخه د مخه زیات نه زیات  په شپږو ناشونې شیانو يقین کولو » . پردې بنسټ اوس ددې وخت را رسېدلی چې د یوي بلي Ù„Ú–ÙŠ بدي چاري په لور اوښتون وشي Ù€ یانې د هېواد د ډیفکټو ویش منل .

د امریکا د متحده ایالاتو د ولسمشر بارک اوباما په تکراري ویناګانو کې دې خبري ØŒ چې امریکا به ډیر ژر په افغانستان کې خپل جګړه ایز ماموریت ته پای ورکوي ØŒ په ټوله سیمه کې د امریکا د متحده ایالاتو دیپلوماتیک ځواک کمزوری Ú©Ú“ÛŒ دی . امریکایې اداره باید د ستراتیژۍ په هکله خبري بندي Ú©Ú“ÙŠ او ددې پر ځاي دې افغانستان ته د Û³ÛµÛ°Û°Û° څخه  تر ÛµÛ°Û°Û°Û° پوځې ځواک  د برابرولو او د اوږده جګړه ایز رول لوبولو په وعده ودریږي .

په اوسنۍ لحظه کې د امریکا متحده ایالات باید دا ومنې چې طالبان به په یقینې توګه د پښتون میشته سهیلې او خټیځو برخو ډیرﺉ کنټرول تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ او ددې پایلو اوږدمهالی مخنیوی به هم امریکا ته په درنه بیه ولویږي . ددې لپاره چې باوري شو باید امریکایې اداره طالبانو ته بلنه ورنه Ú©Ú“ÙŠ چې په افغان پښتون میشته ټاټوبې واکمن شي او یا Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ چې افغانستان په څرګنده  توګه وویشي . همدارنګه د امریکا متحده ایالات او ملاتړي یې باید په ساده ډول د خپل مرګ او میر څخه په سهیل او خټیځ کې ځانونه یوي ډډې ته Ú©Ú“ÙŠ او هلته د ځواکونو سیمه ایزي بڼې اخستنې ته لاره ورکړي . برسیره پر دې  د اټکل کيدونکې راتلونکې لپاره  دافغان ملي اردو او حکومت د ملاتړ په موخه  په کابل کې د امریکا هواي ځواک او ځانګړي قواوي واچول شي ØŒ تر Ú…Ùˆ ددې ډاډ پیدا شي چې د افغانستان شمال او لویدیز د طالبانو واکمنۍ ته غاړه نه ږدي .

په لنډ ډول ولسمشر اوباما باید اعلان Ú©Ú“ÙŠ چې د امریکا متحده ایالات او د هغه افغاني او بهرنې انډیوالان په پښتون میشت افغانستان کې د بغاوت ضد پراخه  ستراتیژي تر لاس لاندي نیولې او د هېواد په پاته برخه کې د ملت جوړونې ستراتیژي تعقیبوي او دواړو خواو ته تر راتلونکو Û· يا Û±Û° کلونو پوري ژمن پاتې Ú©ÙŠÚ–ÙŠ . د نارضایتۍ ښودلو برسیره  داسې ډیفکټو ویش به د افغانستان په لس کلنه پانګونه کې دامریکا د متحده ایالاتو لپاره ژوره مایوسونکې پایله وي . لیکن په خواشینۍ سره دا د اوس مهال لپاره  د واشنګټن په وړاندي د رښتونې او باوري لاسته راوړنې ÚšÙ‡ پایله بللی شو .

د پاتي کېدو لپاره د وتلو تکل کول
د افغانستان په باب د امریکا د متحده ایالاتو د ډیرو کلونو ناسموپالېسيو غوره کولو نه وروسته ØŒ د روانې ستونزمنې وضعې څخه د وتلو بیړنۍ ØŒ اسانه او بې لګښته لاري نه تر سترګو کېږي  . ډیفکټو ویش د خپلو ټولو کشالو لرلو برسیره  د اوباما اداري ته د ستراتیژیکې ماتې پر ځاي ÚšÙ‡ لاسبري چاره ور په ګوته کوي . په دې باندی ټینګار په کار دی چې د امریکا متحده ایالات د Ú…Ùˆ نورو کلونو لپاره هم خپل جګړه ایز فعال رول ته په راتلونکې کې پایښت ورکړي او په سهیل کې د طالبانو تلپاتې کنټرول ونه مني او د امریکا متحده ایالات او ټلواله یې خپلی ځمکنۍ قواوي د پښتون میشت افغانستان د زیاتو برخو څخه د کندهار په ګډون وباسې . ایساف به د سهیلې او خټیځ افغانستان په غرونو ØŒ وادیو او کلیوالي ساحو کې خپل جګړه ایز فعالیتونه  ودروي ( سره ددې هغوي به هغو قومې مشرانو ته چې غواړي مقاومت ÙˆÚ©Ú“ÙŠ د وسلو ØŒ مرستو او استخباراتې اسانتیاوو برابرولو ته ادامه ورکړي ) . واشنګټن به د خپلو Ù‡Ú…Ùˆ په متمرکز کولو سره د افغانستان په شمال او غرب کې چېري چې پښتانه واکمن نه دي ØŒ د کابل په ګډون د ساحو د ساتلو کار مخته ÙˆÚ“ÙŠ .

افغان طالبانو ته به ددې مجال ورکړل شي چې په جګړه کې ښکیلي خواوي په Ú«Ú‰Ù‡ ژوند ÙˆÚ©Ú“ÙŠ اوهیڅ یوه خوا به د خپلي ولکې لاندي ساحې د پراخولو Ù‡Ú…Ù‡ نه کوي ØŒ طالبان به د تروریسم د ملاتړ څخه لاس اخلي Ù€ هغه وړاندیز چې ښایې دوې یې رد Ú©Ú“ÙŠ . د امریکا متحده ایالات به دا ډاګیزه کوي چې هغوي به د القاعده په اهدافو هر چېري یرغل کولو ته ØŒ په ځانګړي توګه د ډیفکټو ویش د لیکې په امتداد او يا هم د پاکستان سره د پولي په اوږدو کې تیار وي .  همدارنګه د ډیورنډ په دواړو غاړو کې به له امریکایې ګزاریز یرغل څخه هیڅ ډول پټنځايونه خوندي نه  پاتې کېږي .

واشنګټن به د افغانستان د تاجکو ØŒ ازبکو ØŒ هزاره ګانو او ملاتړو پښتنو Ù€ همدارنګه د ناټو د ټلوالي ØŒ د افغانستان د بیلا بیلو ګاونډیانو او د ملګرو ملتو   د امنیت د شورا لست برابروي . ټلواله به د افغان پوځ چټکې روزنې ته ادامه ورکړي . دوي به په شمال او لویدیز کې هغو ګروپونو ته چې د مرستې رسول منې او په سیستماتیکه توګه د طالبانو تر جبر لاندي نه دي د ملت جوړونې په Ù„Ú“ کې مرستې بیلوي . په پایله کې ښایې داسې وخت راورسیږي چې ډیر غښتلی افغان پوځ به د مرستې په ترلاسه کولو سره د هېواد سهیل او خټیځ بیرته تر ګوتو Ú©Ú“ÙŠ .

Ù„Ú©Ù‡ چې پالیسې څیړونکې John Chipman ورته ګوته نیولي « د تعقیب او ویرولو چلند به ستراتیژۍ وي  ØŒ  داسې ستراتیژي د هغه خطر په  وړاندي هم غوره شوي وه کوم خطر چې  په لمړیو وختو کې د ایتلاف د ځواکونو له خوا په افغانستان کې د مداخلي په موخه تعریف شوی وو ... دا تصورچې ØŒ د جګړه ایزوځواکونو وتل د دښمنانو لپاره ښایې یو برۍ ÙˆÚ«Ú¼Ù„ شي بدلون موندلاي شي او دلته د ستراتیژۍ  واقعیت ته په کتنه باید هغه د اوږدي مودي لپاره ترحمایې لاندي ونیول شي تر Ú…Ùˆ  خپلې امنیتې اصلي موخې ته ورسیږي » . په دې برخه کې د رسنیو وروستې رپوټونه چې ګواکې ځینې امریکایې ځواکونه ښایې د Û²Û°Û±Û´ کال تر پایه پوري هېواد کې پاتې شي ÚšÙ‡ پرمختګ  بلل کیږي .

د امریکا د متحده ایالاتو په ستراتیژۍ کې داسې بدلون ښایې د هغه هېواد خلکو ته په افغانستان کې د امریکا د پوځې اوږدمهالې شتوالې په ترځ کې څرګنده Ú©Ú“ÙŠ  چې ØŒ هغه غواړي د یو ځواک او اغیز په توګه د راتلونکو زیاتو کلونو لپاره په سهیل او منځنۍ اسیا کې پاتې شي . داسې چلند به په ډراماټیک ډول د امریکا د متحده ایالاتو پوځې تلفات Ù„Ú– Ú©Ú“ÙŠ او د بیړنې وتلو په باب به د هغه هېواد کورنۍ سیاسي فشار راټیت Ú©Ú“ÙŠ . د امریکا لګښتونه به په بنسټیز ډول  ( چۍ اوس په میاشت کې نږدي Û· بیېلیونه دي ) را Ú©Ù… شي . ددې امکان به  زیات شي چې د ناټو ټلواله په افغانستان کې د اوږدي مودي لپاره خپل ماموریت وغزوي . د امریکا اردو او بحريه به د جګړي د دوه ډګرونو د Ú…Ùˆ کلنو جنګونو څخه په راوتو د ځان په بیا جوړونه لګیا شي . د افغانستان ګاونډیان به  وهڅول شې چې د هېواد د منلو ÙˆÚ“ ثبات ملاتړ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ . د اسلام اباد واک او صلاحیتونه به په سهیلې افغانستان کې د امریکا د متحده ایالاتو د ځمکنې رول په خپلولو سره را ټېټ شې اود اوباما اداره به فرصت ومومې چې په نورو زیاتو مهمو مسالو تمرکز ÙˆÚ©Ú“ÙŠ .

د ښو انتخابونو نشتوالی
د افغانستان د ډیفکټو ویش منل زیاتې منفې خواوي لري د هغې خوښول یوازي هلته کیدلی شي چې موجود نور انتخابونه  Ú©Ù‡ تر دې هم وراسته وي په ګوته شي . هغه دادي :

د نمونې په توګه یو انتخاب دادی چې د بغاوت ضد تګلاره په افغانستان کې ادامه ومومې ØŒ دا مهمه نه ده چې هغه څومره وخت نیسې او ان داچې ښایې د هغې په اړه اوسنۍ تړون وغزول شي . داسې تګلاره به کومه مانا ونه لري ځکه چې د امریکا د متحده ایالاتو ګټې په افغانستان کې دومره لوړي نه دي چې دا دومره پانګونه پر ځاي څرګنده Ú©Ú“ÙŠ . د امریکا متحده ایالاتو اوس په افغانستان کې د Û±Û°Û°Û°Û°Û° تنو په شاوخوا کې پوځ اچولی ØŒ CIA د رپوټ له مخې په سیمه کې اوس يوازي د ÛµÛ° نه تر Û±Û°Û° پوري القاعده جنګیالي اوسیږي . Ú©Ù‡ وکتل شې پرهر تروریست هرکال د Û±Û°Û°Û° نه تر Û²Û°Û°Û°  سرتیری او بیلیونونه ډالر رسیږي ...دا د امریکا د متحده ایالاتو له هغو پر ځاي لګښتونو او سرچینو څخه چې جایزي او انعامونه هم په کې شامل دي بر سیره دي . د امریکا پوځې موخه په افغانستان کې د طالبانو سره جګړه نه بلکه د القاعدي له مینحه ÙˆÚ“Ù„ وه ØŒ هغه موخه چې په عمومې توګه ترلاسه شوي ده .

بل انتخاب به د امریکا متحده ایالاتو په وړاندي داوي چې په یو یا دوه کلونو کې خپل پوځونه له افغانستان څخه وباسې . مګر دا لاره ښایې په ټول افغانستان کې د کورنۍ جګړي د نښتېدو او په احتمالي توګه  د طالبانو په وسیله د ټول هېواد د نیول کېدو سبب شي . د افغانستان ګاونډي به هم د جګړي ډګر ته راټیل وهل شي ØŒ سیمه به بې ثباته  او د نوي ډیلي او اسلام اباد اړیکې به ډیري ترینګلي شي . دا ډول وضعه ښایې د پاکستان د اسلامې بنسټپالنې امتیاز غوښتنه را وپاروی چې په خپل وار به د پاکستان د اټومي وسله تون خوندیتوب او امنیت تر پوښتنې لاندي راولي . د امریکا او هندوستان نوی او تازه  ستراتیژیکه ملګرتیا Ú©Ù‡ ونه شلېدله  کمزوري به شي ØŒ د ناټو په راتلونکې به سیوری وښندل شي  ØŒ د جهادي ایدیالوژۍ لپاره به د نړیوال ملاتړ په موندلو پیل وشي او په پراخه توګه به د لیبرال ټولنو په وړاندي تروریسم ته لمنه ووهل شي  . د زیاتې کمزوري شوي امریکا د نړیوالې لارښوونې د ناکامۍ او سیاسي ځپل کیدو ننداره به په نړۍ کې دوستان او رقیبان يو شانته ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او د زیاتو کلونو لپاره به ویجاړونکې ټکانونه موجود وي .

دریم الترنتیو به دا وي چې د طالبانو سره د خبرو له لاري په افغانستان کې ثبات راوړل شي . ناټو به Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ چې طالبان تطمیع Ú©Ú“ÙŠ او جګړه پري ودروي او د کابل په ایتلافې اداره کې یې ور د ننه Ú©Ú“ÙŠ . د CIA د مدیر Leon Panettaپه قول ØŒ ترڅو چې طالبان په دې فکر وي چې دوي وړونکې دي دوي به سخت دریځه پاتې وي : « موږ داسې اسناد او شواهد نه لرو چې دوي دې د پخلاینې سره  رښتونې مینه وښیې او خپلو وسلوسپارلو ته دې غاړه کښېږدې ØŒ د القاعدي څخه دې راجلا شي او په واقعیت سره دې Ù‡Ú…Ù‡  ÙˆÚ©Ú“ÙŠ چې د ټولني برخه وګرځې . موږ ددې نخښې نښانې نه دې لیدلی  او په ډانګ پېیلې توګه مې دا نظر دی چې طالبان ښایې هغه وخت خپل موقف د پخلاینې په هکله بدل Ú©Ú“ÙŠ چې په دې باوري شي چې د امریکا متحده ایالات وړونکې دې او دوي ماتې خوري . دا به ډیره ګرانه وي چې د پخلاینې سره دې مخته ولاړ شو ځکه بې مانا غوندي ښکاري » . د ډرون د تاړاکونو د زیاتېدو ماسیوا  د امریکا متحده ایالات نه شي کولاي طالبان په بې مانا پخلاکېدنه ووژنې . Ù„Ú©Ù‡ چې په تیر اکتوبر کې ددفاع د څانګې لوړپوړي چارواکې واشنګټن پست ته وویل « څرګندیږي چې باغيان خپل څکېدل جاري ساتې » هغه زیاتوي Ú©Ù‡ چیري هلته د حرکت د بدلېدو نخښې نښانې هم وې ØŒ هغه نه دې لېدلي .

د ډیفکټو ویش د انتخاب د غټو مسالو سره به Ú…Ù‡ کیږي ØŸ Ú©Ù‡ افغان طالبان اجازه ومومې چې سهیل او خټیځ کنټرول Ú©Ú“ÙŠ ØŒ ایا دوي به القاعده جنګیالي بیرته هېواد ته را ونه بولي او د Û¹ / Û±Û± حالت به تکرار نه شي ØŸ په تیر اکتوبر کې د ملي امنیت پخوانې سلاکارJames Jones  وویل ØŒ د امریکا د متحده ایالاتو د حکومت د لوړي کچې تخمین داوو چې القاعده په افغانستان کې زیات نه ریات ۱۰۰غړي لري هغوي « نه قرارګاوي لري » او « نه د امریکا په متحده ایالاتو اویا د هغوي په انډیوالانو د یرغل کولو وس لري » « افغان طالبان اوس ښایې ددې څخه د عبرت درس اخستی وي چې کله القاعده ازاده پریښول شوه بیا Ú…Ù‡ پیښ شول » .

Ú©Ù‡ چیري هغوي د عبرت درس نه وي اخستی بیا امریکا کولی شي د افغانستان او پاکستان د پولو په دواړو غاړو کې د القاعده په هدفونو یرغل ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او په بیلا بیلو طریقو داسې مرګونی فشار واچوي چې د Û¹ / Û±Û± څخه د مخه ورته لاسرسي نه وه . د پښتون افغانستان اسمان به په ډارونکو تاړاکونو وپوښل شي ØŒ دا ډول کړنه به نه یوازي د تروریستې فعالیتونو په وړاندي بلکه د افغان طالبانو د نوي حکومت په ځواب کې په ټولو ابعادو کې کیږي . د طالبانو چارواکې Ù„Ú©Ù‡ ( والیان ØŒ ښاروالان ØŒ د پولیسو مشران ØŒ قاضیان او مالیه ټولونکې ) به  سهار د راپاڅیدو نه وروسته په دې پوه نه شي چې د ورځې له خوا په ادارو ØŒ یا د عادي ژوند په بهیر کې او یا د شپې له پلوه په کورونو کې ژوندي پاتې کیږي او Ú©Ù‡ نه . ځکه د دندو د اجرا په جریان کې به هغوي ددې امکان ونه لري چې د غرونو په سمڅو کې پټ شي . دا سې حالت به یو ډول ویره او ډار را منځته Ú©Ú“ÙŠ . ان داچې Ú©Ù‡ چېري په پاکستان کې د القاعدي ټول جنګیالي چې شمیر یې د Û³Û°Û° تنو په شاوخوا کې اټکل کېږي د شمال یانې د پولي په لور راوخوځېږي هغه په وضعه کې کوم بدلون نه شي راوستلی ... له دې کبله د هغوي د مخنیوي په موخه اوږده ØŒ غټه ځمکنۍ جګړه پرځاي عمل نه بلل کېږي .

که چېري افغان طالبان د ډیفکټو ویش نیمګړو پولو ته ژمن پاتې نه شې او د ټول هېواد د نېولو نیت وکړي څه به کېږي ؟ دوي ښایې دا هڅه وکړي ، لیکن د هغوي مخه به په دوامداره توګه د ایساف د پوځې ځواک او د افغان ملي اردو (چۍ قابلیت یې مخ په زیاتیدو دی) له خوا ونیول شي . ډیفکټو ویش به په کورنۍ جګړه وانه وړي ، ځکه د داسې شخړي مخنیوی باید لا د مخه شوی وي . دا چې د وضعې په ثبات کې به څه ډول ویش مرسته وکړي له دې پلوه څرګندیدلی شي چې کوم لوری باید په کومه سیمه واک ولري .

ایا په سهیل او شمال کې د غیرپښتنو جزیري ØŒ ددې ځایونو ښځې او د پښتنو قومونو هغه ځواکونه چې د طالبانو په وړاندي مقاومت کوي ... ددې تګلاري له امله به په سپین ډګر یوازي پرینښودل شي ØŸ په خواشینۍ سره ځواب یې په اړینه توګه هو دی . یانې دا به د سیمه ایزو واقعیتونو هغه غمجن عواقب وي چې ښایې بهرنیان  ورته په مناسب زمانې چوکاټ کې د پرځای  وینو تویولو اومالی لګښتونو کولو په صورت کې بدلون ورنه Ú©Ú“Ù„ÛŒ شي . د امریکا متحده ایالات او د هغې ټلواله افغانستان ته د داسې جګړي لپاره نه دې تللي چې د سیمه ایزوخلکو ټولي برخې  به د منځنیو پیړیو له بیرحمیو ژغوري ØŒ او یا به  د لسهاوو کلونواوږدي دندي اجرا کولو ته زړه ÚšÙ‡ Ú©Ú“ÙŠ .
دا تګلاره به د یو تیار پښتونستان د را ټوکېدلو لپاره چې د پاکستان ثبات په ویره کې واچوي مرسته ونه Ú©Ú“ÙŠ ØŸ ډیفکټو ویش ته د پاکستان د تیارولومساله یو ډارونکۍ اقدام دی ØŒ ځکه داسې تګلاره به د ډیورنډ لیکې په دواړو غاړو کې د پښتنو جلاغوښتنې ته لمن ووهې . لیکن پاکستانې پوځ  د افغان طالبانو سره د پولي بلي غاړي ته دداسې ستونزو په هکله لا له وړاندي په مرسته لګیا دی ØŒ له دې کبله په رښتونې توګه پاکستان د شکایت کولو ډیره Ù„Ú–Ù‡ زمینه په لاس کې لري . هر Ø´ÛŒ ØŒ Ù„Ú©Ù‡ د افغانستان  د ویش دګري کیدل چې پاکستانۍ پوځ یې په روښانه توګه غواړي ښایې یو ډول ټکان رامنځته Ú©Ú“ÙŠ ØŒ لیکن پریږدﺉ دهغه لوبې د خطرمزه پخپله هغوي وچښې چاچې دکلونو لپاره دې لوبي ته لمن وهلي .
دا تګلاره به په افغانستان کې د هند او پاکستان تر منځ د استازیتوب جګړه را ونه پاروي او سیمه به نوره هم بې ثباته نه Ú©Ú“ÙŠ ØŸ په اوسنې حالت کې برسیره پر دې چې واشنګټن هلته اوږده  پالیسې مخته بیایې اما د هند او پاکستان تر منځ زوروره سیالې ممکنه ده . تر Ú…Ùˆ چې واشنګټن خپلو اوږدمهالو تړونونو ته په سیمه کې ادامه ورکوي ØŒ هند به خپل پوځونه هلته پلې نه Ú©Ú“ÙŠ ØŒ په دې توګه د هند او پاکستان تر منځ د غټې مخامخ شخړي امکان لږیږي .

چین ØŒ ایران ØŒ روسېیه او د افغانستان د منځنۍ اسیا ګاونډیان په دې شرایطو کې ټول خپلې ځانګړي ګټې او لرلیدونه لري او هیڅ یو اوس ډیفکټو ویش نه منې . ددې په Ú…Ù†Ú« کې هغوي همدارنګه د طالبانو تر کنټرول لاندي راپورته کېدونکی افغانستان هم نه غواړي .څرنګه چې د امریکا اوسنۍ پالیسې بې ثباته را خیژي دوې ښايې نورو لارو چار ته مخه Ú©Ú“ÙŠ خیر Ú©Ù‡  له دې هم د وراسته حالت سناریوګانې  وي . ددوي ځانګړي ګټې هغوي ته لوری ورکوي   چې په داسې یو پلان کتنه ÙˆÚ©Ú“ÙŠ Ù„Ú©Ù‡ چې دلته یې وړانديز کیږي ( یانې په یو میز ددې ټولو راغونډول د امریکا د متحده ایالاتو سیمه ایزي ثبات لرونکې او ځیرکانه ډیپلوماسۍ ته اړتیا لري ØŒ کومه چې اوس نه تر سترګو کیږي ).

په ناسمې پسې ځان وژل
د افغانستان په باب Ú©Ù‡ د دوي نظرهر ډول وي ØŒ اما ډیر مامورین او پوهان غواړی د پرتله کوونې  په موخه سودا  کولو ته ور ودانګې او خپله دعوا ځواکمنه Ú©Ú“ÙŠ ØŒ هغوي څار کوي ترڅو کوم یو Ú…ÙˆÚ© پیدا Ú©Ú“ÙŠ چې دهغوي د موجودو پالیسیو تمایلاتو ته ځواک وبخښې . رښتیا داده چې د اوسنې حالت او دغو نورو دعواوو ترمنځ توپیرونه  دومره زیات دي چې ټولي دا ډول پرتله کوونې مرستندوي نه واقع کیږي .

دا پرتله کوونې داسې عیارې شوي دي چې د افغانستان په باب اوسنۍ ستراتیژي پر حقه وښیې ØŒ دنمونې په توګه په عراق کې د Û²Û°Û°Û· کال پوځې لغړیدنې  یو ډول باور را پیدا Ú©Ú“Ùˆ چې ګواکې پوره ثبات را منځته شوی چې له امله یې د امریکا متحده ایالات د خپلو پوځونو وتل پیل Ú©Ú“ÙŠ او د ماتې څخه ځان وژغوري . Ù„Ú©Ù‡ چې په افغانستان کې د امریکا د متحده ایالاتو پخوانې ځانګړي استازي  James Dobbins ورته ګوته نېولې د عراق د پخوانیو باغیانو تر منځ چې کومې وفادارۍ لیدل کېدلې د هغو د کاپیو یو مخیزه رالیږدول په افغانستان کې ډیر ستونزمن ښکاري . تر Û²Û°Û°Û· کال پوري په عراق کې سنې عرب Ù„Ú–Ù‡ Ú©ÛŒ د شعیه ډیره کې له خوا سخت Ùˆ ځپل شو ØŒ ددې ماتې څخه وروسته د خوندیتوب په ارزو سنې عربو د امریکایې ځواکونو لورته وروګرځېدل . لیکن د طالبانو باغیانو برعکس د افغانستان په لوي قومې ګروپ ( نه په واړه ګروپ ) کې ولۍ ځغلولي دي .
دا پښتانه باغیان همدارنګه په تیرو Ú…Ùˆ کلونو کې د خپلي کورنۍ جګړي فاتحین بلل کیږي او ډګر یې نه دی بایللی . په عراق کې تر Û²Û°Û°Û· کال پوري القاعدی د بې تمیزه سرغړونو اوناوړه سلوک په پایله کې د خپلي سنې عربي ټلوالي په منځ کې ځان ته د ÚšÙ‡ راغلی ویلو ځاي پرینښود . لیکن په افغانستان کې القاعده په سختۍ وړاندي شوه او حضور یې وموند او په مقایسوي توګه یې د باغیانو د مشرتابه او یا د پښتنو د ژوند لاري او طریقي ته کوم ګواښ پېښ نه Ú©Ú“Ùˆ . همدارنګه پښتانه مشران د امریکا د متحده ایالاتو سره د عراقي شیخانو په پرتله د نښلیدنې  یا کوشیرکېدو Ù„Ú– اغیز موندونکې  یوه  ټولګه  ده . ځکه عراقي شیخانو د امریکا د متحده ایالاتو سره د نږدي کېدو تقریبا پوره ننداره وړاندی ÙˆÚ©Ú“Ù‡ کله چې د هغوي لور ته  وروګرځېدل . په لنډه توګه اوس ویلی شو چې د عراق په څیر پوځې لغړیدنه  په افغانستان کې Ù„Ú– پلي کېدونکې ده .

د لسګونو کلونو پرله پسې Ù‡Ú…Ùˆ نه وروسته  په پالیسۍ کې ډراماټیک بدلونونه  راوستل ستونزمن  کار دی . ولسمشر اوباما  ته ښایې غټ سیاسي چلنجونه دا وي چې ولي د بغاوت ضد سټراتیېژۍ په منل شوي زمانې چوکاټ کې کار ورنه Ú©Ú“Ùˆ او یا ددې تصدیقول چې ولي ډیر زړور نارینه او ښځې د هغو سیمو پر سر Ù…Ú“Ù‡ شول چې اوس بیرته دوښمن ته سپارل کیږي . دا ډول شیان هومره دردونکې دي څومره چې ښایې بیا هم وي . غربي مشران به په ستراتیژیک او اخلاقي لحاظ نیمګړتيا ولري Ú©Ù‡ چیري دوي هغه سټراتیژۍ ته ادامه ورکړي چې نه یې په تېر کې کار ورکړی او نه په راتلونکي کې کارنده ثابتیږي .

له اوس څخه لسګونه کلونه  وروسته به هم تاریخ لیکونکې د فکر په ټال کې لاهو وي چې ولي ولسمشر اوباما د ژور روحې رنځ تر Ú…Ù†Ú«  Ù„Ú©Ù‡ چې ( د جګړي په  باب  د Woodward’sاوسنې کتاب ) کې بیان شوي ØŒ Ùˆ منله چې د Û¹/ ۱۱څخه Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ لس يا زیات کلونه وروسته هم  په افغانستان کې Û±Û°Û°Û°Û°Û° پوځونه ولري ØŒ او يا د پالیسۍ جوړونکو داسې اوازي انګازي چې ګویا د معاصري نړۍ سرنوشت د کندهار او مارجې په سوله ایز کېدو پوري تړلی وو . هنري کسنجر یادونه Ú©Ú“ÙŠ چې « د نورو ملتونو لپاره  خیالي جزیره یوه  نیکمرغه  ماضی وه او هیڅکله به را ستنه نه شي ØŒ او د امریکایانو لپاره یوازي دا د اسمان د لمنې  یا افق هغه بل پلوته ده » . په نارضایتۍ سره وایم د افغانستان د ډیفکټو ویش منل یوه سخته خیالي پایله Ú«Ú¼Ù„ کیږي . اما د نورو ټولو چارو په نسبت ÚšÙ‡ چاره ده .