سرچینه :پوهنه ړنا ده
لیکوال:ØÙ†Ø§Ù† ØØ¨ÛŒØ¨Ø²ÛŒ- لندن
له Ù‡ØºÛ ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ اعلان ÙˆÚ©Ú“ Ú†Û Ø¯Ø±Û Ù…Ø®ÙˆØ± استازي ÙŠÛ Ø¯ طیب اغا په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ÙˆØÛ ته رسیدلي Ú†Û Ø¯ بندیانو د ØªØ¨Ø§Ø¯Ù„Û Ù¾Ù‡ اړه له امریکايي چارواکو سره Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ د طالبانو Ø¯Ù„ÙˆÙ…Ú“Û Ø¯Ø±Ø¬Û Ú©ÙˆØ±Ù†ÛŒÙˆ دښمنانو ( د شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û ØºÚ“Ùˆ) ته ÙŠÛ Ù¾Ù‡ کابل، مزار شری٠او شبرغان Ú©Û Ù¼Ú©Ø§Ù† ورکړ.
Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم Ø¯Ø¯Û Ø®Ø¨Ø±Ùˆ جزیات په بشپړ ډول روښانه نه دي، خو د طالبانو دغه ګام ښيي Ú†Û Ø¯ هغه ØÚ©ÙˆÙ…ت یا قانون منلو ته چمتو نه دي Ú†Û Ø¬ÙˆÚ“ÙˆÙ†Ú©ÙŠ ÙŠÛ Ù¾Ù‡ 1995 کال Ú©Û Ø¯ هغو جنایتونو او ګډوډیو له امله بیوکه Ú©Ú“Ù„ Ú†Û Ø¯ هیواد په ګوټ ګوټ Ú©Û ÙŠÛ Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“Û ÙˆÛØŒ په بله وینا، دهیواد په بیلابیلو برخو Ú©Û Ø¯ ظلمونو، چور او چپاول په غبرګون Ú©Û Ø¯ طالبانوغورÚÙ†Ú« راپورته شو او د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ù†Ú˜Ø¯Û 98 سلنه خاوره ÙŠÛ ØªØ±Ø®Ù¾Ù„ کنټرول Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø±Ø§ÙˆØ³ØªÙ„Ù‡.
له پیله، په 2002 کال Ú©Û Ú†Û Ú©ÙˆÙ…Ùˆ طالبانو د هیواد په سویل، Ø®ØªÛŒÚ Ø§Ùˆ Ù„ÙˆÛŒØ¯ÛŒÚ Ú©Û ÙˆØ³Ù„Û Ú©ÛŒÚšÙˆØ¯Û Ø§Ùˆ د کرزي له ØÚ©ÙˆÙ…ت سره ÙŠÛ Ø¯ کار کولو هوډ وښود، د پښتنو ضد کسانو Ù„Ú©Ù‡ امرالله ØµØ§Ù„Ø Ù¾Ù‡ Ù…Ø´Ø±Û Ù…Ù„ÙŠ امنیت او د قسیم Ùهیم په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ Ø¯ÙØ§Ø¹ وزارت، د یونس قانوني په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ کورنیو چارو وزارت، د ډاکټر عبدالله په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ بهرنیو چارو وزارت امریکايان ولمسول Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ خلک ونیسي او ÛŒØ§ÙŠÛ ÙˆÙˆÚ˜Ù†ÙŠ. یو شمیر خلک د نیولو، ټکولو او وژلو په Ù„Ú“Û Ú©Û Ù„Ù‡ منÚÙ‡ یوړل شول، ØªÛŒÚšØªÛ ØªÙ‡ اړوتل یا بندیان شول Ú†Û ÚÙŠÙ†Û ÙŠÛ Ú«ÙˆÙ†Ù¼Ø§Ù†Ø§Ù…Ùˆ ته واستول او ÚÙŠÙ†Û ÙŠÛ Ù¾Ù‡ بګرام او په نورو زندانونو Ú©Û ØªØ±Ø´Ú©Ù†Ø¬Û Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ÙŠ.
د Ù‡Ù…Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ØŒ د طالبانو مقابل لوری د Ù…ØªØØ¯Ùˆ ایالاتو ØÚ©ÙˆÙ…ت دی ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د هوا، Ù…ÚÚ©Û Ø§Ùˆ ØÚ©ÙˆÙ…ت کنټرول د Ù…ØªØØ¯Ùˆ ایالاتو په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ بهرنیو Úواکونو په لاس Ú©Û Ø¯ÛŒ. په 2001 کال Ú©Û Ø¯ امریکا د یرغل په پایله Ú©Û Ø¯ طالبانو رژیم Ú“Ù†Ú« شو او هغه خلک ÙŠÛ Ø¨ÛŒØ±ØªÙ‡ قدرت ته ورسول Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ د هغه ÙØ³Ø§Ø¯ له امله شړلي وو Ú†Û Ø¯ ډاکټر نجیب الله له ØÚ©ÙˆÙ…ت وروسته ÙŠÛ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د بیلا بیلو قومندانانو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙˆÙˆÛŒØ´Ù‡.
ØØ§Ù…د کرزی د امریکا د یرغل په نتیجه Ú©Û Ø¯ واشنګټن له Ù„ÙˆØ±Û Ù‚Ø¯Ø±Øª ته ورسول شو Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù† ÛŒÛ ÛŒÙˆ بيواکه سړی او د بهرنیو Úواکونو لاسپوڅی بولي. Ù…Ø®Ú©Û Ù„Ù‡ Ø¯Û Ú†Û Ù…ØªØØ¯ ایالات Ù¾Ø±Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† یرغل ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ ØØ§Ù…د کرزي په امریکا Ú©Û Ø¯ UNOCAL لپاره د سلاکار په توګه کار کاو. پر Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د یرغل یوه موخه د ایران او د منÚÙ†Û Ø§Ø³ÛŒØ§ د هیوادونو پر تیلو او غازوکنټرول دی، ددغه یرغل په هڅونه Ú©Û Ø¯ UNOCAL مالي او سیاسي ملاتړ شامل وو. دادهغه کمپاین پیل وو Ú†Û Ù¾Ù‡ ترڅ Ú©Û ÙŠÛ Ø¬ÙˆØ±Ø¬ بوش په اسلامي هیوادونو Ú©Û Ø³ÛŒÚ©ÙˆÙ„Ø±Ú…ÛŒØ±Û Ø±Ø§Ø¯Ù…Ø®Ù‡ Ú©Ú“Û Ú†Û Ù¾Ø®Ù¾Ù„Ùˆ هیوادونو Ú©Û Ø¯ÙˆØ¯Ù¾Ø§Ù„Ù‡ ØÚ©ÙˆÙ…تونه له منÚÙ‡ یوسي او په Ø¯Û ØªÙˆÚ«Ù‡ د اسلامي ØÚ©ÙˆÙ…ØªØ¯Ø§Ø±Û Ù†Ø¸Ø±ÛŒÙ‡ شنډه Ú©Ú“ÙŠ.
اسلامي ØÚ©ÙˆÙ…ت
له نورو دینونو سره د اسلام توپیر دادی Ú†Û Ø¯Ø§ بشپړ قضايي، سیاسي، اقتصادي، ښونیز، اداري او پوÚÙŠ سیسټم لري، په Ø¯Û Ø³ÛŒØ³Ù¼Ù… Ú©Û Ø¯ ژوند د ټولو اړخونو لپاره معیارونه ټاکل شوي او دا معیارونه د پیغمبر صلی الله علیه وسلم د ØØ¯ÛŒØ«ÙˆÙ†Ùˆ او بیا دÙÙ‚Ù‡Û Ø¯ علماوو له Ù„Ø§Ø±Û ØªØ´Ø±ÛŒØ Ø´ÙˆÙŠ دي.
د اسلامي ØÚ©ÙˆÙ…ت بنسټ د ''لا الا اله الا الله Ù…ØÙ…د رسول الله'' پر بنسټ ولاړ دی. ÛŒØ§Ù†Û Ù„Ù‡ الله پرته بل چاته نه تسلیمدل، کوم مسلمان Ú†Û Ù„Ù‡ الله پاک پرته بل چاته د ØªØ§Ø¨Ø¹Ø¯Ø§Ø±Û Ø³Ø± ټیټ Ú©Ú“ÙŠØŒ دبل چا قدرت ته تسلیم شي، د الله پاک له ØÚ©Ù… څخه سرغړونه ده او دغه ډول تیری په اسلام Ú©Û ØªØ± ګردو بده ګنا ده Ú†Û Ù‡ÛŒÚ… نه بخښل کیږي. کله Ú†Û ÛŒÙˆ مسلمان په لمانÚÙ‡ Ú©Û ''الله اکبر'' وایي نو مانايي داده Ú†Û Ù¾Ù‡ عادي ژوند Ú©Û Ù„Ù‡ الله تعالی پرته د بل چا د ØÚ©Ù… منلو ته چمتو نه دی.
یو شئ باید روښانه وي Ú†Û Ù¾Ù‡ اسلام Ú©Û Ù…Ù†Úلاري او بنسټپالي نشته، دغه دین هغه Ú…Ù‡ دی Ú†Û Ù¾Ù‡ قران کریم او د ØØ¶Ø±Øª Ù…ØÙ…د صلی الله علیه وسلم په Ø§ØØ§Ø¯ÛŒØ«Ùˆ Ú©Û ØªØ´Ø±ÛŒØ Ø´ÙˆÛŒ دی، ÛŒØ§Ù†Û Ù…Ø³Ù„Ù…Ø§Ù† هغه Ú…ÙˆÚ© دی Ú†Û Ø¯ الله او د رسول د لارښونو پر بنسټ عمل کوي. په Ø¯Û Ù†Ø¸Ø§Ù… Ú©Û Ù¾Ø±ÛŒÚ©Ú“Û Ø¯ الله پاک د کتاب قران کریم له Ù…Ø®Û Ú©ÛŒÚ–ÙŠ او الله پاک پخپله لوی ترینه قدرت supreme power دی، او له الله تعالی پرته بل چاته سر ټیټول شرک Ú«Ú¼Ù„ کیږي. د الله پاک یو نوم ''الØÚ©Ù…'' دی، ÛŒØ§Ù†Û Ø§Ù…Ø± کونکی، په قران کریم Ú©Û Ø§Ù„Ù„Ù‡ پاک امر کړی، Ú†Û Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆÚ©Ú“Ø¦ او Ø¯Ø§Ø³Û Ù…Ù‡ کوئ، د اسلامي ØÚ©ÙˆÙ…ت سیاست دادی Ú†Û Ø¯ الله پاک دغه Ù„Ø§Ø±ÚšÙˆÙ†Û Ù¾Ø®Ù¾Ù„Ù‡ جغراÙیه Ú©Û Ø¹Ù…Ù„ÙŠ Ú©Ú“ÙŠ.
خو په اسلامي هیوادونو Ú©Û Ø¯ سیکولرانو دنده داده Ú†Û Ø§Ø³Ù„Ø§Ù… د نورو دینونو په څیر ÛŒÙˆØ§Ø²Û ØªØ±Ø¹Ø¨Ø§Ø¯Øª Ù¾ÙˆØ±Û ÙˆØ±Ù„Ù†Ú‰ Ú©Ú“ÙŠ او مسلمانان Ú†Û Ø¯ ÙˆÚ«Ú“Ùˆ اکثریت جوړوي Ø®Ù¾Ù„Û ØªØ§Ø¨Ø¹Ø¯Ø§Ø±Û ØªÙ‡ مجبور Ú©Ú“ÙŠØŒ عام خلک Ú†Û Ù¾Ø®Ù¾Ù„ ډول Ú©Û Ù†Ø´ÙŠ کولی کوم اواز ولري، له Ø¨Û Ø¯ÛŒÙ†Û Ú…Ø®Ù‡ خپل انزجار د ملا Ù…ØÙ…د عمر مجاهد په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ طالبانو په بڼه او د ګلبدین ØÚ©Ù…تیار په Ù…Ø´Ø±Û Ø¯ اسلامي ګوند په چوکاټ Ú©Û ÚšÙŠÙŠØŒ ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ خلک په دین Ú©Û Ø³Ø§Ù†Ø³ÙˆØ± نشي زغملی.
تاریخي شالید
د شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û Ù‚ÙˆÙ…Ù†Ø¯Ø§Ù†Ø§Ù†Ùˆ Ú†Û Ø¯ کابل په ØÚ©ÙˆÙ…ت Ú©Û Ø§ØµÙ„ÙŠ پریکړه کونکي دي، په تیرو وختونو Ú©Û ÙŠÛ Ø¯ خپل رژیم د ناکامولو اسباب پخپله برابر Ú©Ú“ÙŠ دي او Ø¯Ø¯Ø§Ø³Û Ø³Ø±Ú†ÛŒÙ†Û Ù¾Ù‡ ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÙŠÛ Ù„ÙØ¸ÙŠ Ú©Ù…Ù¾Ø§ÛŒÙ†ÙˆÙ†Ù‡ Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø¯ÙˆÛŒ ÙŠÛ ØªØ± چتر Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ قدرت او Ø´ØªÙ…Ù†Û Ø®Ø§ÙˆÙ†Ø¯Ø§Ù† شول.
هغوی خپل ÚØ§Ù†ÙˆÙ†Ù‡ په قومي ډلو وویشل او په Ø¯Ø§Ø³Û ØØ§Ù„ Ú©Û Ú†Û Ù¾Ù‡ ØÚ©ÙˆÙ…ت Ú©Û ÙŠÛ Ù¾Ø±Ø§Ø® کنټرول درلود، بیايي هم Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ú†Û Ø¯ ØÚ©ÙˆÙ…ت پخلا٠سیمه ییز خلک ولمسوي. د Ø¨ÛŒÙ„Ú«Û Ù¾Ù‡ توګه د بلخ والي عطا Ù…ØÙ…د په Ø¯Ø§Ø³Û ØØ§Ù„ Ú©Û Ú†Û Ø¯ کرزي د ØÚ©ÙˆÙ…ت Ø¨Ø±ØØ§Ù„Ù‡ والي دی ØŒ د 2009 کال د ولسمشریزو تاکنو پر مهال د کورنیو چارو له وزیر سره خوله ووهله او د ØØ§Ù…د کرزي سربیره ÙŠÛ Ù¾Ø± پخواني وزیر ØÙ†ÛŒÙ اتمر سخت Ù„ÙØ¸ÙŠ Ú«Ø°Ø§Ø±ÙˆÙ†Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù„ Ú†Û Ø¯ یو والي له صلاØÛŒØªÙ‡ پورته کار دی. په Ø¯Û ØªÙˆÚ«Ù‡ØŒ د کرزي او د Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¨ÙŠ باوري Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ شوه، ددوی له دغو اعمالو څخه کرزی راضي نه دی او بی Ø¨Ø§ÙˆØ±Û ØªÙ‡ ÙŠÛ Ù…Ø¬Ø¨ÙˆØ± Ú©Ú“ÛŒ دی ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯ÙˆÛŒ ÙŠÛ Ù…Ù„Ø§ Ù‡ØºØ³Û ÙˆÙ†Ù‡ تړله څومره Ú†Û Ú©Ø±Ø²ÛŒ Ù¾Ø±Û Ø¯ پښتنو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¨Ù†Ø¯Ù†Ø§Ù… دی.
اØÙ…د ضیا مسعود، د خپل ÙˆÚ˜Ù„ شوي ورورد ارمانونو پخلا٠د شیعه Ú‰Ù„Û Ù…ØÙ…د Ù…ØÙ‚یق په تخرګ ورننوت او له دوستم سره ÙŠÛ ÛŒÙˆÚØ§ÛŒ Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ú†Û Ø¯ سیاسي ایتلا٠د لرلو Ù¾ÛŒÚšÛ ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ په Ø¯Ø§Ø³Û ØØ§Ù„ Ú©Û Ú†Û Ù…ØÙ‚یق تر اوسه دا نه دي هیر Ú†Û Ù¾Ù‡ 1990 کلونو Ú©Û Ø´ÙˆØ±Ø§ÛŒ نظار د Ø§ÙØ´Ø§Ø±Ùˆ په سیمه Ú©Û Ù¾Ù‡ سلګونوکسان Ú†Û ÚšÚینه او ماشومان هم Ù¾Ú©Û Ø´Ø§Ù…Ù„ وو، ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ قتل عام Ú©Ú“Ù„ Ú†Û Ø´ÛŒØ¹Ù‡ ګان او هزاره ګان وو.
ان تر Ø¯Û Ú†Û Ú«ÙˆÙ…Ø§Ù† کیږي د کابل د عاشورا په وروستي برید Ú©Û Ú†Û Ù¾Ù†Úوس تنه Ù¾Ú©Û ÙˆÙˆÚ˜Ù„ شول، د کورنیو چارو په وزارت Ú©Û Ù¾Ù„Ø§Ù† شوی وو Ú†Û Ù…Ø´Ø±ÙŠ ÙŠÛ Ø¯ شورای نظار د قومندان بسم الله خان په غاړه ده. بسم الله خان هغه سړی دی Ú†Û Ù¾Ù‡ 1990 کلونو Ú©Û ÙŠÛ Ø¯ کابل په Ù„ÙˆÛŒØ¯ÛŒÚ Ú©Û Ø¯ قومندان ډنګرپه ملګرتیا د ÙˆØØ¯Øª ګوند پخلا٠جنګیده Ú†Û Ø¯ برهان الدین رباني ØÚ©ÙˆÙ…ت خوندي Ú©Ú“ÙŠ. د عاشورا د Ø¯Ø³ÛŒØ³Û Ù…ÙˆØ®Ù‡ دا وه Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù† بدنامه Ú©Ú“ÙŠØŒ امریکایان او خپله کرزی د خپلو مخالÙینو په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÙˆÙ„Ù…Ø³ÙˆÙŠ Ú†Û Ù„Ù‡ ډیپلوماټیکو Ù‡Ú…Ùˆ لاس واخلي، پروÙیسر رباني هم د Ù‡Ù…Ø¯ØºØ³Û ÛŒÙˆÛ Ù„ÙˆØ¨Û Ù‚Ø±Ø¨Ø§Ù†ÙŠ شو.
دا بل لامل هم لري، په Ø¯Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÛŒÙˆ Ú…Ùˆ کلونو Ú©Û Ø´ÛŒØ¹Ù‡ ګان د کریم خلیلي او Ù…ØØ³ÛŒÙ†ÙŠ Ù„Ù‡ خوا هڅیدلي وو Ú†Û Ù†ÛŒÙ… کوره شي، هم په کلي Ú©Û Ø§Ùˆ هم په ښار Ú©ÛØŒ یا Ú©Ù„ÛŒÙˆØ§Ù„Û Ø³ÛŒÙ…Û Ù¾Ø±ÛŒÚ–Ø¯ÙŠ اوپه ښارونو Ú©Û ÚØ§ÛŒ په ÚØ§ÛŒ شي. د عاشورا مراسم په نادوده توګه ترسره کیدل، د ښار په ټولو واټونو Ú©Û ØªÙˆØ±Û Ø¬Ù†Ú‰Û ÚÚ“ÛŒØ¯Ù„Û Ú†Û Ø¯ ښاریانو مذهبي پیژندګلوي ÙŠÛ Ø¨Ø¯Ù„Ù‡ ښودله. د کابل په زړه Ú©Û Ø¯ شیعه ګانو Ø¯ØºÛ Ú«Ú¼Û Ú«ÙˆÚ¼Û Ø¯Ø¯ÙˆÙ„Øª د سني کړیو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø§Ù†Ø¯ÛŒÚšÙ†Û Ø±Ø§ÙˆÙ„Ø§Ú“Û Ú©Ú“Û ÙˆÛ.
هغه وخت Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ کابل ونیوه، د 1375 کال د ØªÙ„Û Ù¾Ù‡ میاشت Ú©Û Ø§ØÙ…د شاه مسعود، کریم خلیلي او رشید دوستم د بغلان ولایت د خنجانو په ÙˆÙ„Ø³ÙˆØ§Ù„Û Ú©Û Ú©ÛŒÙ†Ø§Ø³ØªÙ„ او پر پخوانیو دښمنیو ÙŠÛ Ú‰Ø¨Ø±Ù‡ کیښوده. دوی د Ø¯ÙØ§Ø¹ په نامه یو ایتلا٠جوړ Ú©Ú“ او Ø®Ù¾Ù„Û Ù…ÙˆØ®Û ÙŠÛ Ø³Ø±Ù‡ Ø´Ø±ÛŒÚ©Û Ú©Ú“Û. د اسلامي ګوند یوسیمه ییز قومندان Ú†Û Ù¾Ù‡ خټه تاجک دی په نا طبیعي ډول په دغه غونډه Ú©Û ÙˆÙˆØŒ له Ø¯Û Ù†Ø§Ø³ØªÛ ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ ÙŠÛ Ø¯ سیمه ییزو خلکو په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ú†Û Ú‰ÛŒØ±ÛŒ ÙŠÛ Ø¯ اسلامي ګوند ملاتړي وو ادعا ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ú†Û Ø¯Ø±ÛŒÙˆØ§Ú“Ùˆ قومي قومندانانو پریکړه Ú©Ú“Û Ú†Û Ù¾ÚšØªØ§Ù†Ù‡ په ډله ییزه توګه له شماله ولیږدوي، او بیا د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† تجزیه اعلان Ú©Ú“ÙŠ.ددغه ایتلا٠یوه موخه دا وه Ú†Û Ù¾Ù‡ Ù…Ø²Ø§Ø±Ø´Ø±ÛŒÙ Ú©Û Ø¯ رباني د ØÚ©ÙˆÙ…ت بنسټونه په Ù¾ÚšÙˆ ودروي، د ایران او Ø±ÙˆØ³ÙŠÛ Ù¾Ù‡ مرسته د پښتنو پخلا٠یوه جبهه جوړه Ú©Ú“ÙŠ.
دغه Ù‡Ú…Û Ù¾Ù‡ وژنو، چورولو، بندیانولو او نورو ورته جنایتونو Ú©Û Ø¯ یو ÚØ§Ù†Ú«Ú“ÙŠ کولتور په توګه د Ø¯ÙØ§Ø¹ په نامه Ø¯Ø¯ØºÛ Ø´ÙˆØ±Ø§ د Úواکونو په لاس انÚوریږي. دوی اړتیا درلوده Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ جنایتونه ترسره Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù† Ù¾Ø±Û ÙˆÙˆÛŒØ±ÙˆÙŠØŒ یا په شمال Ú©Û Ø¯Ù‡ØºÙˆÛŒ د اغیز یا اړیکو Ø³Ø±Ú†ÛŒÙ†Û Ù„Ù‡ منÚÙ‡ یوسي، خو برعکس، Ø¯Û Ù‡Ú…Ùˆ Ø¯Ø¯ÙØ§Ø¹ شورا ته زیانونه واړول، هغو سیمه ییزو پښتنو Ú†Û Ø¯ ÙˆØ³Ù„Û Ø¯ پورته کولو هوډ نه درلود، د روانو تیریو په غبرګون Ú©Û Ù…Ø¬Ø¨ÙˆØ± شول Ú†Û ÙˆØ³Ù„Ù‡ واخلي، هغه Ú…Ù‡ Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ ورته Ø³ØªØ±Ú«Û Ù¾Ù‡ لار وو.
په Ø¯Û ØªÙˆÚ«Ù‡ØŒ ډیر پښتانه مجبور شول Ú†Û Ù„Ù‡ بغلان، کندوز، سمنګان، Ù…Ø²Ø§Ø±Ø´Ø±ÛŒÙØŒ سرپل او له ÙØ§Ø±ÛŒØ§Ø¨ څخه Ú©Ú‰Ù‡ شي، او د هیواد سویل ته ولیږدي، یا پاکستان ته لاړشي، او بیا د طالبانو په پوÚÙŠ تشکیلاتو Ú©Û Ø±Ø§Ú…Ø±Ú«Ù†Ø¯ شي. دغه خلک Ú†Û Ú‰ÛŒØ±ÛŒ ÙŠÛ Ú…Ø§Ø±ÙˆÙŠ لرونکي، او Ù…ÚÚ©Ù‡ وال وو خپل جایدادونه ÙŠÛ Ù„Ù‡ لاسه ورکړل. خو کله Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ هرات ونیوه او یو پر بل Ù¾Ø³Û ÙŠÛ ÙˆÙ„Ø§ÛŒØªÙˆÙ†Ù‡ تر ÙØ§Ø±ÛŒØ§Ø¨Ù‡ Ù¾ÙˆØ±Û ÙˆÙ„Ú©Ù‡ Ú©Ú“Ù„ØŒ د Ø¯ÙØ§Ø¹ شورا Ø®Ù¾Ù„Û Ø¨Ø³ØªØ±Û Ù¾Ù‡ شا Ú©Ú“Û Ø§Ùˆ د تاجکستان په کولاب Ú©Û ÙŠÛ ÙˆØ§Ú“ÙˆÙ„.
طالبانو مزار ونیوه، جنرال مالک Ú†Û Ø¯ خپل ورور رسول پهلوان د قتل پر سر له دوستم سره دښمني درلوده، له طالبانو سره ÛŒÙˆÚØ§ÛŒ شو، Ù…ØÙ…د Ù…ØÙ‚یق هم د مالک په شا وخوا Ú©Û ÚØ§Ù† خوندي Ú©Ú“. Ú…Ùˆ ورÚÛ ØªÛŒØ±Û Ø´ÙˆÛ Ù†Ù‡ ÙˆÛ Ú†Û Ø¬Ù†Ø±Ø§Ù„ مالک او Ù…ØÙ‚یق پر طالبانو بریدونه پیل Ú©Ú“Ù„ØŒ او په زرګونو کسان ÙŠÛ ÙˆÙˆÚ˜Ù„ Ú†Û Ø¯ ملا Ø§ØØ³Ø§Ù† الله په نامه د طالبانو یومخکښ هم Ù¾Ú©Û ÙˆÙˆÚ˜Ù„ شو.
طالبانو خپل مورال له لاسه ورنکړ او د ملا دادالله او ملا عبدالمنان نیازي په Ù…Ø´Ø±Û ÙŠÛ ÛŒÙˆÚÙ„ بیا پر مزار بریدونه ÙˆÚ©Ú“Ù„ او دا ÚÙ„ ÙŠÛ Ø¯Ø¯ØºÙ‡ ښار کنټرول په بشپړه توګه په لاس Ú©Û ÙˆØ§Ø®ÛŒØ³Øª او له هغه ÚØ§ÛŒÙ‡ د سمنګان، بغلان، کندوز او تخار په لور Ù„ÚšÚ©Ø±Û ÙˆÙ„ÛŒÚ–Ù„Û Ú†Û ÛŒÙˆ پر بل Ù¾Ø³Û ÙŠÛ Ø¯ØºÙ‡ ولایتونه ونیول.
د سپټمبر له 11 وروسته
له Ø¯Û Ø³Ø±Ù‡ سره Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ چمتوالی وښود Ú†Û Ø¨Ù† لادن ÛŒÙˆÛ Ø¯Ø±ÛŒÙ…Ú«Ú“Û Ù…ØÚ©Ù…Û ØªÙ‡ وسپاري، خو Ø¯Ù…ØªØØ¯Ùˆ ایالاتو ولسمشر دا وړاندیز ونه مانه. امریکايي Ùیلسو٠پروÙیسر ناوم چومسکي پخپل یو کتاب Ú©Û Ù„ÛŒÚ©ÙŠ Ú†Û Ø§Ù…Ø±ÛŒÚ©Ø§ د هر ډول اسنادو له ښودلو Ú‰Ú‰Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù‡ او د اکټوبر په میاشت Ú©Û ÙˆÙ„Ø³Ù…Ø´Ø± بوش Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù†Ùˆ ته په ډاګه Ú©Ú“Ù‡ Ú†Û ØªØ± Ù‡ØºÛ Ù¾ÙˆØ±Û Ø¨Ù‡ ÙŠÛ Ø¨Ù…Ø¨Ø§Ø± Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø®Ù¾Ù„ رژیم بدل Ù†Ú©Ú“ÙŠ. د چامسکي په وینا د Ù…ØªØØ¯Ùˆ ایالاتو موخه دا وه Ú†Û Ù…Ø§Ù„ÙˆÙ…Ù‡ Ú©Ú“ÙŠ د پوÚÙŠ استعمال له Ù„Ø§Ø±Û Ø¯ یو رژیم د بدلولو تجربه Ú…Ù†Ú«Ù‡ خوند کوي.
دغه ټینګار Ú†Û Ø¯ طالبانو رژیم Ø¯Û Ø¨Ø¯Ù„ شي، د رسنیو او روڼ اندو د خوشاله کولو لپاره وشو Ú†Û Ù„Ù‡ ÛŒÙˆÛ Ø®ÙˆØ§ د رسنیو او نړیوالو روڼ اندو پام د امریکا جګړیزو اوزارو ته واړوي، له Ø¨Ù„Û Ø®ÙˆØ§ دوی وکولئ شي Ú†Û Ø¯ امریکا د پوÚÙŠ Úواک د تعری٠په بدل Ú©Û Ø´ØªÙ…Ù†ÙŠ او نوم ترلاسه Ú©Ú“ÙŠ.
Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† په Ø¯Ø§Ø³Û ÛŒÙˆ سیمه Ú©Û Ù¾Ø±ÙˆØª دی Ú†Û Ø®Ù„Ú© ÛŒÛ Ø¯ بهرنیو یرغلونو په ضد د ستایلو ÙˆÚ“ تاریخ لري لومړنی سړی Ú†Û Ù¾Ø± Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ÙŠÛ ÛŒØ±ØºÙ„ Ú©Ú“ÛŒ وو، د ÙØ§Ø±Ø³ امپراتور داریوش وو Ú†Û Ù„Ù‡ Ø³Ø®ØªÛ Ù…Ø§ØªÛ Ø³Ø±Ù‡ مخامخ شو، له هغه وروسته د قبل المیلاد په څلورمه Ù¾ÛŒÚ“Û Ú©Û Ù…Ù‚Ø¯ÙˆÙ†ÙŠ سکندر پر Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† یرغل ÙˆÚ©Ú“ خو Ø¯Ø¯Û Ù‡ÛŒÙˆØ§Ø¯ پریښودلو ته اړوت. په معاصر Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ø¯ مغلو، صÙویانو، انګریزانو ØŒ شورویانو او اوس هم د امریکا یرغلونه Ú†Û Ø¯ خپل وخت جګړه ییزه ټیکنالوجي ÙŠÛ Ù¾Ø± Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù†Ùˆ Ø§Ø²Ù…Ø§ÛŒÙ„ÛØ¯Ù‡ ØŒ په Ø¯Û Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„ÙŠ نشول Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ بیوزلی ولس تابع Ú©Ú“ÙŠ. پر Ø¯Û Ø®Ø§ÙˆØ±Ù‡ تل بریدونه شوي او همدا لامل دی Ú†Û Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù† تل د بهرنیانو پر نیتونو شکمن دي.
کله Ú†Û Ù¾Ø± Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† برید وشو، امریکایانو دا Ú«Ú¼Ù„Û ÙˆÙ‡ Ú†Û Ø¯ طالبانو ØÚ©ÙˆÙ…ت کوم Ø¯ÙØ§Ø¹ÙŠ Ø³ÛŒØ³Ù¼Ù… نلري او د پرله Ù¾Ø³Û Ø®ÙˆÙ†Ú“ÛŒÙˆ هوايي بریدونو په پایله Ú©Û Ø¨Ù‡ له منÚÙ‡ Úيي. خو دايي نه وه Ú«Ú¼Ù„Û Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù† به یوÚÙ„ بیا د طالبانو د Ù‡Ù…Ø¯Û ØºÙˆØ±ÚÙ†Ú« په Ø´Ú©Ù„ Ú©Û Ø¯ نیواک په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø±Ø§Ù¾ÙˆØ±ØªÙ‡ کیږي، او د کابل لاسپوڅی ØÚ©ÙˆÙ…ت به سختو ØØ§Ù„اتو ته مجبوری. د امریکایانو د سترګو په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û Ù‚ÙˆÙ…Ù†Ø¯Ø§Ù†Ø§Ù†Ùˆ په زرګونوطالب بندیان Ú†Û Ø¯ یوتړون له Ù…Ø®Û ÙŠÛ ÙˆØ³Ù„Ù‡ Ø§ÛŒÚšÛ ÙˆÙ‡ØŒ Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ په ډله ییزه توګه قتل Ú©Ú“Ù„ Ú†Û Ù¾Ù‡ راتلونکي Ú©Û ÙŠÛ Ø¯ بیا راپورته کیدو پټ قوت یا جرت له منÚÙ‡ یوسي.
له زندانونوڅخه بهر د طالبانو د ملاتړ په تور د تیرو لسو کلونو Ø±Ø§Ù‡ÛŒØ³Û Ù¾Ù‡ لسګونو زره نوردهیواد په ګوټ ګوټ Ú©Û ÙˆÙˆÚ˜Ù„ شول، بندیان شول، او درنښت ته ÙŠÛ Ø²ÛŒØ§Ù†ÙˆÙ†Ù‡ واوښتل. په لسګونو زره نور مجبور شول Ú†Û Ø®Ù¾Ù„ اصلي کورونه پریږدي او Ú©Ú‰Û Ú©ÙˆÙ„Ùˆ ته اړوÚÙŠ. د امریکا په Ù…Ø´Ø±Û Ø¨Ù‡Ø±Ù†ÛŒÙˆ Úواکونو د کیمیاوي وسلو د کارولو له Ù„Ø§Ø±Û Ù†Ù‡ ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¹Ø§Ù… خلک ووژل Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ هیواد چا پیریال ته ÙŠÛ Ø³Ø®Øª زیان ورساوو Ú†Û Ù„Ù‡ کبله ÙŠÛ Ù¾Ù‡ ډيرو سویلي او ختیÚÙˆ سیمو Ú©Û Ù…Ø§Ø´ÙˆÙ…Ø§Ù† نیمګړي زیږیږي.
د نړیوالو قوانینو له Ù…Ø®Û Ø¯Ø¯Û Ø¯ÙˆÙ…Ø±Ù‡ لویو بشري جنایتونو پوښتنه باید له هغو امریکايي چارواکو څخه وشي Ú†Û Ù¾Ø± Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† ÙŠÛ Ø¯ یرغل امر ورکړی وو، خو Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù† Ø¯Ø¯Û Ø¬Ù†Ø§ÛŒØªÙˆÙ†Ùˆ پوښتنه له امریکایانو نکوي Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û Ù„Ù‡ قومندانانو ÙŠÛ Ú©ÙˆÙŠ Ú†Û Ø¨Ù‡Ø±Ù†ÛŒÙˆ Úواکونو ته ÙŠÛ Ù¾Ù„Ø§Ù†ÙˆÙ†Ù‡ او Ù…Ø´ÙˆØ±Û ÙˆØ±Ú©Ú“ÙŠ دي.
لس کاله وروسته امریکایان او نور نړیوال ملګري ÙŠÛ Ù¾Ù‡ Ø¯Û ØÙ‚یقت پوهه شوي Ú†Û Ø¯ شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û ØºÚ“ÙŠ له سلو څخه ډیر نه دی، او هیڅ ولسي ملاتړ نلري، پخپلو منÚونو Ú©Û Ø¨ÙŠ باوره، تیت او پرک دي. Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ اوس نړیواله ټولنه غواړي Ú†Û Ù„Ù‡ اصلي قوت سره Ú†Û ÙˆÙ„Ø³ÙŠ ملاتړ لري Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÚ©Ú“ÙŠ.
د قطر تاریخي ارزښت
په تیرو وختونو Ú©Û Ø¯Ø§Ø³Û Ù‡Ú…Û Ø´ÙˆÙŠ دي Ú†Û Ø¯ Ø¬Ú«Ú“Û ØªØ±Ú…Ù†Ú« له طالبانو سره Ø®Ø¨Ø±Û Ù‡Ù… Ø±ÙˆØ§Ù†Û Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙŠØŒ خو دا ډول Ù…Ù†Ú‰Û ØªÚ“Ù„Û Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ø´ÙˆÛ Ù†Ù‡ دي. سعودي عربستان له اص٠زرداري او ØØ§Ù…د کرزي سره نژدي اړیکي لري، په تیرو ÙˆØ®ØªÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ø¯ سعودي سلطنتي Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù‡Ú…Ù‡ Ú©Ú“Û Ú†Û Ù…Ù†Úګړتوب ÙˆÚ©Ú“ÙŠ خو طالبانو د سعودي په نیت Ø´Ú© ÚšÙˆØ¯Ù„Û ÙˆÙ‡.
ØªØ±Ú©ÛŒÛ Ù‡Ù… د پاکستان له Ù„Ø§Ø±Û Ù‡Ú…Ù‡ ÙˆÚ©Ú“Ù‡ Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù† قانع Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ù¾Ù‡ استنبول Ú©Û Ø®Ù¾Ù„ Ø¯ÙØªØ± پرانیزي، خو طالبانو دغه وړاندیز رد Ú©Ú“. دوی نه غوښتل Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø¯Ø§Ø³Û Ù‡ÛŒÙˆØ§Ø¯ Ú©Û Ø®Ù¾Ù„ Ø¯ÙØªØ± پرانیزي Ú†Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ یو دښمن ازبک جنګسالار رشید دوستم ته مالي او سیاسي ملاتړ ورکوي. د زرګونو هغو طالبانو د قتل عام Ù¾Ú“Ù‡ پر دغه جنګسالار اچول Ø´ÙˆÛ Ø¯Ù‡ Ú†Û Ø¯ 2001 کال د نومبر په میاشت Ú©Û Ù¾Ù‡ کندوز او د شمال په نورو ولایتونو Ú©Û ÙŠÛ Ø®Ù¾Ù„Û ÙˆØ³Ù„Û Ø§ÛŒÚšÛ ÙˆÛ.
له Ø¯Û Ù‚ØªÙ„ عام وروسته د طالبانو دوه جیګ پوړي مشران ملا نورالله نوري او ملا ÙØ§Ø¶Ù„ اخند امریکایانو ته وسپارل شول او دا مهال په ګونټانامو Ú©Û Ø¨Ù†Ø¯ÛŒØ§Ù† دي. طالبان نشي کولی هغه Ú…Ù‡ هیر Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ù¾Ù‡ تیرو کلونو Ú©Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ پر ملګرو راوستل شول. بل په تیرو وختونو Ú©Û Ø¯ ØªØ±Ú©Û Úواکونه د ایسا٠په اډانه Ú©Û Ø¯ طالبانو په ضد جنګیدلي دي، او د هغوی د رژیم په له منÚÙ‡ وړلو Ú©Û ÙŠÛ Ø¯ امریکا مرسته Ú©Ú“Û Ø¯Ù‡ او همدا راز د ØªØ±Ú©Û Ø±Ø³Ù†ÛŒÙˆ د طالبانو په ضد کمپاینونه Ú©Ú“ÙŠ دي.
قطرد خلیج د کوچني هیواد په توګه په وروستیو Ú…Ùˆ کلونو Ú©Û Ù†Ù‡ ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¯Ø§Ù…Ø±ÛŒÚ©Ø§ په ګډون په لویدیÚÙˆ ØÚ©ÙˆÙ…تونو Ø¨Ù„Ú©Û Ù¾Ù‡ لویدیÚÙˆ Ù‡ÛŒÙˆØ§Ø¯ÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ø¯ عامو خلکو پام ÚØ§Ù†ØªÙ‡ اړولی دی. ساده بیلګه ÙŠÛ Ø¯ 2022 کال د Ùټبال Ù†Ú“ÛŒÙˆØ§Ù„Û Ù„ÙˆØ¨Û Ø¯ÙŠ. Ø¯Û ÙˆÛŒØ§Ú“ په نړیواله Ú©Ú†Ù‡ د قطر هیواد د Ù†Ú“Û Ù¾Ù‡ ګوټ ګوټ Ú©Û Ø¯ Ùټبال د بیلیونونو مینه والو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø´Ù‡Ø±Øª ته ورساوو او د منÚني Ø®ØªÛŒÚ Ù„ÙˆÙ…Ú“Ù†ÛŒ هیواد شو Ú†Û Ø¯ Ùټبال دنړیوالو لوبو کوربه توب ورپه برخه کیږي.
په Ø¯Û ØØ³Ø§Ø¨ØŒ د قطر ارزښت په Ø¯Û Ú©Û Ø¯ÛŒ Ú†Û Ù„Ù‡ لویدیÚÙˆ هیوادونو سره Ú‰ÙŠØ±Ù†Ú˜Ø¯Û Ø§Ú“ÛŒÚ©ÙŠ لري او نړیواله ټولنه ÙŠÛ Ù†Ø¸Ø± ته درناوی لري، دا نه ÛŒÙˆØ§Ø²Û Ø¯ دغه هیواد د سټراټیژیک موقعیت له کبله Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯Ø¯ØºÙ‡ هیواد د پرمختللي اقتصاد او د ÛŒÙˆÛ Ú«Ú‰Û Ú˜Ø¨Û Ù„Ù‡ کبله Ú†Û Ø¯ Ù†Ú“Û Ù„Ù‡ مهمو هیوادونو سره ÙŠÛ Ø¬ÙˆÚ“Ù‡ Ú©Ú“Û Ø¯Ù‡.
دغه هیواد همداراز، د اسلامي هیوادونو او Ù„ÙˆÛŒØ¯ÛŒÚ ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ پله ØÛŒØ«Øª لري او د اسلامي Ù†Ú“Û Ø§Ùˆ لویدیÚÙˆ هیوادونو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ Ø³ÙˆÙ„Û Ø¯ خبرو اترو لپاره د منÚګړیتوب اوږد تاریخ لري. هغه وخت Ú†Û Ù¾Ù‡ سوډان Ú©Û Ø¯ دارÙور کړکیچ یوه نړیواله مساله وه، دواړو غاړو ته په دوØÙ‡ Ú©Û Ø¯ خبرو اترو شرایط برابر شول او په Ø¯Û Ù‡Ú…ÙˆÚ©Û Ø¯ ډیرو کلونو لپاره ښکیل وو.
په 2006 او 2007 کلونو Ú©Û Ù‚Ø·Ø± د یمن او د الØÙˆØ«ÛŒÙˆÙ† په نامه د شیعه Ú‰Ù„Û ØªØ±Ù…Ù†Ú Ù…Ù†Úګړیتوب ÙˆÚ©Ú“ او Ø¯Ø¯ØºÛ Ú‰Ù„Û Ù…Ø´Ø±Ø§Ù†Ùˆ ته ÙŠÛ Ù¾Ù‡ دوØÙ‡ Ú©Û Ø¯ اوسیدو شرایط برابر Ú©Ú“Ù„ Ú†Û Ø¯ یمن له ØÚ©ÙˆÙ…ت سره Ø®Ø¨Ø±Û ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ دوØÛ همداراز په تیرو وختونو Ú©Û Ø¯ Ùلسطیني Ú‰Ù„Û ØÙ…اس او نورو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ منÚګړیتوب Ù‡Ú…Û Ú©Ú“ÙŠ دي.
له Ø¨Ù„Û Ø®ÙˆØ§ØŒ قطر ظاهرا په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û ÚšÚ©ÛŒÙ„ نه دی او نه هم په Ø¯Û Ù‡ÛŒÙˆØ§Ø¯ Ú©Û Ø®Ù¾Ù„Û Ú«Ù¼Û Ù„Ù¼ÙˆÙŠØŒ Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ طالبانو هم په خورا غور سره پریکړه Ú©Ú“Û Ø§Ùˆ Ø¯Ø¯Û Ú«Ù¼Û Ø¯Ø§Ø¯ÙŠ Ú†Û Ø¯ دوØÛ نړیوال اړیکي به طالبانو ته لار پرانیزي Ú†Û Ù†ÙˆÙŠ ملګري پیدا Ú©Ú“ÙŠ او د Ù†Ú“Û Ù¾Ù‡ نورو هیوادونو Ú©Û Ù„Ù‡ خپلو خواخوږو سره وګوري. طالبان به هلته د اوریدو وړغږ پیدا Ú©Ú“ÙŠØŒ له رسنیو سره به په Ø§Ø³Ø§Ù†Û Ù„ÛŒØ¯Ù„ÛŒ شي او نړیوال ملګري به ÙŠÛ Ù‡Ù… د تګ راتګ جوګه شي.
پایله
امریکایان د زړه له کومي غواړي Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ø¯ طالبانو غورÚÙ†Ú« له منÚÙ‡ یوسي یا دخپلو ګټو په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ØºÙ‡ خنډ ویجاړ Ú©Ú“ÙŠØŒ خو په جګړه Ú©Û Ø¯ÙˆÛŒ ته هغه Ú…Ù‡ په لاس ورنغلل Ú†Û Ø¯ تر لاسه کولو لپاره ÙŠÛ Ø±Ø§ØºÙ„ÙŠ وو. بن لادن هم په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ù†Ù‡ Ø¨Ù„Ú©Û Ù¾Ù‡ یو بهرني هیواد Ú©Û ÙˆÙ…ÙˆÙ†Ø¯Ù„ شو او ووژل شو، نو Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ مجبور شول Ú†Û Ù„Ù‡ طالبانو سره مساله د خبرو له Ù„Ø§Ø±Û Ø§ÙˆØ§Ø±Ù‡ Ú©Ú“ÙŠ.
کله Ú†Û Ø¨Ù‡Ø±Ù†ÛŒØ§Ù†Ùˆ پر Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† یرغل ÙˆÚ©Ú“ شمیر ÙŠÛ 45 هیوادونو ته ورسیده Ú†Û Ù¾Ù‡ بالقوه توګه ÙŠÛ Ù„Ù‡ دغه جګړه Úپلي هیواد سره د پوÚÙŠØŒ سیاسي او اقتصادي مرستو Ú˜Ù…Ù†Û ÙˆØ±Ú©Ú“Û Ø§Ùˆ سم لاسي د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ø³ÙØ§Ø±ØªÙˆÙ†Ù‡ په دغو هیوادونو Ú©Û Ù¾Ø±Ø§Ù†ÛŒØ³ØªÙ„ شول.
دا باید پرانیستل شوي وای، ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ هیوادونه نور په Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† Ú©Û Ù¾Ù‡ مخامخ ډول ښکیل وو او مجبور وو Ú†Û Ú‰ÛŒÙ¾Ù„ÙˆÙ…Ø§Ù¼ÙŠÚ© اړیکي له سره جوړ Ú©Ú“ÙŠ. خوهغه مالي Ù…Ø±Ø³ØªÛ Ú†Û ÙˆØ´ÙˆÛ Ø¯ Ù‡ØºÛ Ø§ØºÛŒØ² پر ټولنه هیڅ یا بیخي Ù„Ú– ولیدل شو، ډیری ÙŠÛ Ø¯ ÙØ§Ø³Ø¯Ùˆ چارواکو جیبونو ته ÙˆÙ„ÙˆÛŒØ¯Ù„Û Ú†Û Ø¯ Ø´ØªÙ…Ù†Û Ø¯ پیدا کولو په لټه Ú©Û ÙˆÙˆ.
همداراز، په Ø¯Û ØªÛŒØ±Ùˆ لسو کلونو Ú©Û Ø¯ ښارونو اوسیدونکي لومړی درجه ÙˆÚ«Ú“ÙŠ ÙˆÚ«Ú¼Ù„ شول او د کلیوالو سیمو اوسیدونکي Ú†Û Ø¯ Ø§ÙØºØ§Ù†Ø§Ù†Ùˆ اکثریت جوړوي، دوم یا دریم درجه ÙˆÚ«Ú“Ùˆ ته ورښکته شول. کلیوالو ته له بمونو، د Ø´Ù¾Û Ø¯ یرغلونو، د نیولو، بمباریو او ډله ییزو وژنو پرته بل Ú…Ù‡ ورنکړل شول، خو د ښاریانو لپاره د برښنا، د ÚšÚÙˆ ØÙ‚ونه، د زده Ú©Ú“Ùˆ او کار د شرایطو د برابرولو ØŒ د سرپنا، Ù…ÚÚ©Ùˆ د ویشلو Ø§Ø³Ø§Ù†ØªÛŒØ§ÙˆÛ Ø¨Ø±Ø§Ø¨Ø±Û Ú†Û Ø¯ خلکو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙŠÛ ÙˆØ§Ù¼Ù† پیدا Ú©Ú“.
اوس نړیواله ټولنه پوهه Ø´ÙˆÛ Ø¯Ù‡ Ú†Û Ù…Ø³Ø§Ù„Ù‡ باید له کلیو سره اواره Ú©Ú“ÙŠØŒ او طالبان د کلیوالو زامن دي، د ښاریانو زامن نه دی. په Ø¯Û ØØ³Ø§Ø¨ Ùکر کیږي Ú†Û Ø´Ù…Ø§Ù„ ټلواله، یا Ø¯Ø¯ØºÛ Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û ØºÚ“ÙŠ نور هغه ارزښت نلري Ú†Û Ø´Ù¾Ú– کاله پخوا ÙŠÛ Ø¯Ø±Ù„ÙˆØ¯. ددوی د بهرنیو اړیکو شالید ته په پام سره Ú†Û Ù„Ù‡ روسيي او ایران سره ÙŠÛ Ù„Ø±ÙŠ امریکا او د Ù„ÙˆÛŒØ¯ÛŒÚ Ù†ÙˆØ± هیوادونه بي Ø¨Ø§ÙˆØ±Û ØªÙ‡ هڅولي دي.
خو له Ù‡ØºÛ Ø±Ø§Ù‡ÛŒØ³Û Ú†Û Ø·Ø§Ù„Ø¨Ø§Ù†Ùˆ په قطر Ú©Û Ù„Ù‡ امریکا سره د خبرو لپاره د Ø¯ÙØªØ± د پرانیستلو خبر ورکړی دی، دکابل د Ø³ÙˆÙ„Û Ø´ÙˆØ±Ø§ Ù‡Ú…Ù‡ کوي Ú†Û Ø¯ ګلبدین ØÚ©Ù…تیار په Ù…Ø´Ø±Û Ø§Ø³Ù„Ø§Ù…ÙŠ ګوند د هغو پخوانیو غړو له Ù„Ø§Ø±Û Ú†Û Ù¾Ù‡ کابل Ú©Û Ø¯ÙŠ وهڅوي Ú†Û Ù„Ù‡ کرزي سره خبرو ته کیني، له Ø¯Û Ù„Ø§Ø±Û Ø¯ Ø³ÙˆÙ„Û Ø´ÙˆØ±Ø§ Ù‡Ú…Ù‡ کوي Ú†Û Ø¯ طالبانو Ø¯Ø±ÛŒÚ Ú©Ù…Ø²ÙˆØ±ÛŒ وښيي، د بهرنیو او کورنیو Úواکونو په ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ مقاومت ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯Ø±Ø² جوړ Ú©Ú“ÙŠ. په کابل Ú©Û Ø¯ امریکا سÙیر هم د Ø³ÙˆÙ„Û Ø¯ شورا ددغو Ù‡Ú…Ùˆ ملاتړ کوي، خو پنټګان په قطر Ú©Û Ù„Ù‡ طالبانو سره بوخت دی. Ú©Ù‡ د Ø³ÙˆÙ„Û Ø´ÙˆØ±Ø§ په Ø¯Û Ø¨Ø±ÛŒØ§Ù„Û Ø´ÙŠ Ú†Û Ø§Ø³Ù„Ø§Ù…ÙŠ ګوند له مقاومت رابیل کړي،ښايي طالبان تر ÙØ´Ø§Ø± Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø±Ø§Ø´ÙŠ.
برعکس د طالبانو او اسلامي ګوند ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ خبرو پرمهال سیاسي همغږي د شمال Ù¼Ù„ÙˆØ§Ù„Û Ù‚ÙˆÙ…Ù†Ø¯Ø§Ù†Ø§Ù† او د کرزي رژیم له ننګونو سره مخامخ کوي. دطالبانو او اسلامي ګوند له Ù‡Ù…ØºÚ–Û Ú‰Ú©Ù‡ راګرÚیدنه به هغه خلک ØªØ±Ù¾ÙˆÚšØªÙ†Û Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø±Ø§ÙˆÙ„ÙŠ Ú†Û Ù¾Ù‡ تیرو لسو کلونو Ú©Û ÙŠÛ Ù†Ú“ÛŒÙˆØ§Ù„Û Ù…Ø±Ø³ØªÛ Ø¯ بیا Ø±ØºØ§ÙˆÙ†Û Ù¾Ø± ÚØ§ÛŒ په بهرنیو Ù‡ÛŒÙˆØ§Ø¯ÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ø®Ù¾Ù„Ùˆ شخصي بانکونو ته لیږدولي دي. امریکا، اروپايي هیوادونه او ملګري ملتونه هر وخت کولی شي Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ Ø´ØªÙ…Ù†Û Ú©Ù†Ú«Ù„ Ú©Ú“ÙŠØŒ او د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† راتلونکو ØÚ©ÙˆÙ…تونو ته ÙŠÛ ÙˆØ³Ù¾Ø§Ø±ÙŠ.
د طالبانو او اسلامي ګوند Ù„ÙˆÙ…Ú“Ù†Û ØºÙˆÚšØªÙ†Ù‡ به دا وي Ú†Û Ø¯Ø¯ÙˆÛŒ د ملګرو یا د دوی د ملګرتیا په تور د قتل عام شوو خلکو دوسيي به Ú…Ù†Ú«Ù‡ کیږي؟ د طالبانو په ګډون به هغو خلکو ته Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø¯Û Ù„Ø³Ùˆ کلونو Ú©Û ÙŠÛ Ù‚Ø±Ø¨Ø§Ù†Û ÙˆØ±Ú©Ú“ÙŠ دي Ú…Ù‡ نوم ورکول کیږي؟